ÖNSÖZ ................................................................ ....................................................V İÇİNDEKİLER................................................. ................................................... IX KISALTMALAR..................................................... .........................................XIII GİRİŞ........................................................ ................................................................ .1 I. HALKA AÇIK ANONIM ORTAKLIKLARDA PAY SAHIBININ ŞIRKETTEN ÇIKARILMASININ KAVR AMSAL TEMELLERI....................................................... 5 A. Kavram ................................................................ ......................................5 1. Terminoloji..................................................... ...................................8 a. Anonim Ortaklıklarda Çıkma, Ayrılma ve Satma Hakları........................................................ .................................9 b. Anonim Ortaklıklarda Çıkarma ve Satın Alma Hakları........................................................ ...............................11 2. Çıkarma Hakkının Yabancı Pozitif Hukuklardaki Gelişimi....................................................... .....................................16 a. ABD Hukuku'nda Çıkarma Hakkı .....................................17 b. AB Hukuku'nda Çıkarma Hakkı........................................ 22 c. İsviçre Hukuku'nda Çıkarma Hakkı ..................................27 3. Türk Hukuku'ndaki Gelişmeler..................................................29 B. Çıkarma Hakkının Öngörülmesinin Nedenleri ...........................31 1. Menfaat İhtilaflarının Çoğunluk Pay Sahibi Lehine Giderilmesi ................................................................ ......................31 2. Halka Açık Şirket Statüsünün Getirdiği Yükümlülüklerden Kurtulmak ...................................................37 3. Şirketler Topluluğunda Tam Hâkimiyetin Sağladığı İmkanlardan Faydalanmak..................................................... .....39 4. Ekonomik Açıdan Pay Sahibinin Şirketten Çıkarılması ..... 40 C. Çıkarma Hakkının Mülkiyet Hakkı Karşısındaki Durumu ..... 48 D. Pay Sahibinin Şirketten Çıkarılmasının Çeşitli Kavramlarla Karşılaştırılması......................................... .................. 50 1. SerPK'da Düzenlenen Kurumlar................................................51 a. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Ayrılma Hakkı........51 b. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Zorunlu Pay Alım Teklifi ................................................................ ..............53 c. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Satma Hakkı........... 54 2. TTK'da Düzenlenen Kurumlar..................................................57 a. Şirket Birleşmelerinde Ortaklıktan Ayrılma Akçesi.......57 b. Şirketler Topluluğunda Hâkim Şirketin Satın Alma Hakkı ................................................................ ..............62 c. Hâkim Şirketin Hâkimiyetini Hukuka Aykırı Kullandığı Hâllerde Pay Sahibinin Payını Satma Hakkı.......................................................... ............................... 63 d. Hâkim Teşebbüsün Haksız Önemli İşlemlerinde Pay Sahibinin Payını Satma Hakkı.................................... 64 e. Haklı Sebeplerle Fesih Davasında Azınlığın Mahkemece Şirketten Çıkarılması .....................................65 f. Iskat ................................................................ ............................67 3. Sözleşmesel Haklar.......................................................... ..............67 II. HALKA AÇIK ANONIM ORTAKLIKLARDA ÇIKAR MA HAKKININ HUKUKI NITELIĞI VE TABI OLDUĞU KOŞULLAR .............................................................69 A. Türk Hukuku'nda Çıkarma Hakkının Hukuki Niteliği............. 69 1. Yenilik Doğuran Hak ................................................................ ... 69 a. Çıkarma Hakkının Yenilik Doğuran Hak Niteliği ........ 69 b. Çıkarma Hakkının Yenilik Doğuran Hak Olarak Nitelendirilmesinin Sonuçları .............................................75 2. Emredicilik..................................................... ................................ 77 B. Karşılaştırmalı Hukukta Çıkarma Hakkının Koşullarına İlişkin Yaklaşımlar................................................... .............................79 C. Türk Hukuku'nda Çıkarma Hakkı Sahibi...................................... 84 1. Halka Açık Anonim Ortaklıkta Pay Sahibi Olmak................85 a. Fiilî Halka Arz............................................................. ............ 86 b. Varsayımsal Halka Arz ......................................................... 87 c. Halka Açıklık Statüsünden Çıkarılmamış Olmak..........89 2. Hâkimiyet...................................................... ................................. 90 a. Çıkarma Hakkı Bakımından Hâkimiyet Kavramı ....... 90 b. Hâkimiyet Eşiğinin Hesaplanması.................................... 96 i. Oy Haklarının Hesaplanması ve İmtiyazlı Payların Durumu.......................................................... ................... 97 ii. Dolaylı Olarak Sahip Olunan Paylar......................... 103 iii. Birlikte Hareket Eden Kişiler..................................... 108 iv. Oy Haklarının Donması ve Oydan Yoksunluk.......111 v. Pay Üzerindeki İntifa ve Alım Haklarının Etkisi .. 115 3. Hâkimiyet Eşiğine Ulaşma İmkânı Veren Hukuki İşlemler...................................................... .....................................117 a. Pay Alım Teklifi......................................................... ............117 b. Birleşme ................................................................ .................120 c. Diğer İktisap Hâlleri........................................................ ....120 d. Eşiğe Ulaştıktan Sonra Ek Pay Alımı.............................. 122 4. Kamu Kurum ve Kuruluşlarının ve Yatırım Ortaklıklarının Durumu.......................................................... . 123 5. Satma Hakkının Kullanılmasına İlişkin Sürenin Dolması........................................................ .................................. 125 6. Payların İki Yıl Süreyle Borsada İşlem Görmesi ..................126 D. Çıkarılan Taraf........................................................... ......................... 127 III. ÇIKAR MA BEDELININ BELIRLENMESI VE HAKKIN KULLANILMASI USULÜ.....................................131 A. Bedelin Belirlenmesi Sorunu.......................................................... . 131 1. Bedelin Belirlenmesine İlişkin Karşılaştırmalı Hukuktaki Yaklaşımlar................................................... ........... 132 2. Türk Hukuku'nda Bedelin Belirlenmesi................................ 135 a. Payları Borsada İşlem Görmeyen Ortaklıklarda Hakkın Kullanım Bedeli .................................................... 139 b. Payları Borsada İşlem Gören Ortaklıklarda Hakkın Kullanım Bedeli .................................................... 143 c. Teminat......................................................... .......................... 145 d. Bedele İtiraz İmkanı ............................................................ 146 B. Yabancı Hukuk Sistemlerinde Takip Edilen Usuller................. 148 C. Türk Hukuku'nda Çıkarma Hakkının Kullanılması Usulü..... 151 1. Kamunun Aydınlatılması............................................... ........... 152 2. Satma Haklarının Kullanılması............................................... 156 3. Hâkim Ortağın Ortaklığa Başvurusu.................................... 157 4. Ortaklık Tarafından Yerine Getirilmesi Gereken İşlemler158 a. Sermayenin Eş Zamanlı Olarak Artırılması ve Azaltılması................................................... .......................... 158 i. Kararın Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşler ve Değerlendirmemiz............................................... ......... 158 ii. Yetkili Organ ................................................................ .. 168 b. SPK'ya Başvuru ................................................................ .... 173 c.

Çıkarma Bedelinin Çıkarılan Pay Sahiplerine Verilmesi....................................................... ...........................176 5. Hakkın Kullanılmasından Vazgeçilmesi............................... 179 6. Çıkarma Hakkının Kullanılmasının Sonuçları................... 180 a. Payların İptali ve Pay Sahipliğinin Sona Ermesi........... 180 b.

Ortaklığın SerPK Kapsamından Çıkarılması ................181 SONUÇ.......................................................... ...................................................... 185 KAYNAKÇA ................................................................ .......................................191