İÇİNDEKİLER ÖZET ................................................................ ............................................................İ ABSTRACT........................................................ ........................................................ İİ ÖNSÖZ......................................................... .............................................................İ İİ İÇİNDEKİLER................................................. ..........................................................İV ÇİZELGELER LİSTESİ....................................................... ...................................Vİİİ KISALTMALAR LİSTESİ....................................................... ..................................Xİ GİRİŞ........................................................ ................................................................ ...1 BİRİNCİ BÖLÜM: TÜRKİYE’DE VE DÜNYA’DA KOBİLER.................................4 1.1. KOBİ Kavram ve Kapsamı ................................................................ ....................4 1.1.1. Türkiye’de KOBİ’ler..................................................... ..................................4 1.1.2. Avrupa’da KOBİ’ler..................................................... ...................................7 1.1.3. Asya ülkelerinde KOBİ’ler..................................................... .........................9 1.1.4. ABD’de KOBİ’ler..................................................... ....................................10 1.2. KOBİ’lerin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi....................................................... ...........10 1.3. KOBİ’lerin Özellikleri.................................................... .....................................19 1.3.1. KOBİ’lerde İşletme Sahibine Yönelik Özellikler...........................................19 1.3.2. KOBİ’lerde Yönetime Yönelik Özellikler..................................................... .21 1.3.3. KOBİ’lerde Finansmana Yönelik Özellikler..................................................23 1.3.3.1. KOBİ Yatırımlarında Devlet Destekleri....................................................25 1.3.3.2. Eğitim-İstihdam Destekleri...................................................... .................27 1.3.3.3. AR-GE Destekleri ................................................................ ....................27 1.3.3.4. Bankaların KOBİ Kredileri....................................................... ................31 1.3.3.5. AB KOBİ Finansmanını Destek Programları............................................43 1.3.4. KOBİ’lerde Pazarlamaya Yönelik Özellikler.................................................49 1.3.5. KOBİ’lerde Hammadde ve Kaynak Teminine Yönelik Özellikler..................50 1.3.6. KOBİ’lerde Üretime Yönelik Özellikler..................................................... ...50 1.3.7. KOBİ’lerde Çalışanlara Yönelik Özelikler ....................................................51 1.4. KOBİ’lerin Nicel Ölçütleri.................................................... ...............................52 1.5. KOBİ’lerin Avantaj ve Dezavantajları................................................. .................54 1.5.1. KOBİ’lerin Avantajları.................................................... ..............................54 1.5.2. KOBİ’lerin Dezavantajları................................................. ............................55 1.6. KOBİ’lerin Ülke Ekonomilerindeki Yeri............................................................ ..56 1.7. KOBİ’lerin Sorunları ve Çözüm Önerileri...................................................... ......58 v 1.7.1. Organizasyon ve Yönetim Sorunları...................................................... ........58 1.7.1.1. Planlama Düzeyindeki Sorunlar........................................................ ........59 1.7.1.2. Organizasyon Düzeyindeki Sorunlar........................................................ .59 1.7.1.3. KOBİ’lerin Yöneltme Düzeyindeki Sorunları...........................................61 1.7.1.4. KOBİ’lerin Koordinasyon Düzeyindeki Sorunları ....................................62 1.7.1.5. KOBİ’lerin Denetim Düzeyindeki Sorunları.............................................62 1.7.2. Teknoloji Yönetimi Sorunu.......................................................... .................63 1.7.3. Pazarlama Sorunları ................................................................ ......................64 1.7.4. Toplam Kalite Yönetimi ve KOBİ’ler..................................................... .......66 1.7.5. Hammadde ve Kaynak Temini Sorunu.......................................................... 66 1.7.6. Üretim Sorunları...................................................... ......................................67 1.7.7. Dış Ticarette Karşılaşılan Sorunlar........................................................ ........68 1.7.7.1. KOBİ’lerin Ulusal Düzeydeki Sorunları...................................................69 1.7.7.2. KOBİ’lerin İşletme Düzeyindeki Sorunları...............................................69 1.7.8. E-ticaret ve KOBİ........................................................... ...............................70 1.7.9. Finansman Sorunları...................................................... ................................72 1.7.10. Finansman Sorunlarına Alternatif ve Çözüm Önerileri.................................73 1.7.10.1. Risk Sermayesi....................................................... ................................74 1.7.10.2. Finansal Kiralama (Leasing)....................................................... ............75 1.7.10.3. Factoring....................................................... .........................................77 1.7.10.4. Forfaiting...................................................... ..........................................79 1.7.10.5. Barter.......................................................... ...........................................80 1.7.10.6. Avrupa Topluluğu Yatırım Ortaklığı Programı (ECIP)............................81 İKİNCİ BÖLÜM: KOBİ’LERİN FİNANSMAN SORUNLARI ÜZERİNE BİR ALAN ÇALIŞMASI (MUĞLA ÖRNEĞİ) ................................................................ .............83 2.1. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ....................................................... ............................83 2.2. ANKET BULGULARI VE DEĞERLENDİRİLMESİ .........................................84 2.2.1. Tanımlayıcı İstatistikler.................................................. ...............................84 2.2.1.1. İşletmelerin Faaliyet Yılı.......................................................... ................84 2.2.1.2. İşletmelerin Hukuki Yapısı........................................................ ...............85 2.2.1.3. İşletmelerin Faaliyet Gösterdiği Sektör ve Faaliyet Alanı..........................85 2.2.1.4. İşletmelerin Ciro, Kar ve Vergi Matrahları................................................86 2.2.1.5. İşletmelerin Personel Sayıları ................................................................ ...87 2.2.1.6. Faaliyet Gösterilen Sektöre Göre İşletme Türü .........................................88 vi 2.2.1.7. İşletme Sahip ve Yöneticilerinin Farklı Kişi Olup Olmadığı.....................88 2.2.1.8. İşletme Sahip ve Yöneticilerinin Eğitim Durumları...................................89 2.2.1.9. İşletmelerde Ayrı Bir Finans Bölümünün Olup Olmadığı ve Bölüm Sorumlusunun Eğitim Durumu.......................................................... ........89 2.2.1.10. İşletmelerin Üniversite ile İşbirliği Durumu ve Üniversite ile İşbirliği Konusundaki Düşünceleri.................................................. ........................90 2.2.1.11. İşletmelerin Ar-Ge Faaliyetleri ve Ar-Ge Destekleri Konusundaki Düşünceleri.................................................. .............................................90 2.2.1.12. İşletmelerin KOBİNET üyelikleri......................................