İçindekiler Sunuş 5 Önsöz 7 Özet 9 Abstract 11 Kısaltmalar 19 Giriş 21 BİRİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI VE ULUSAL BOYUTLARIYLA YAŞAMA HAKKI 1. YAŞAMA HAKKI KAVRAMI 25 I. Yaşama Hakkının Tanımı 25 II. Yaşama Hakkının Koruma Alanı ve Koruduğu Değerler 30 III. Yaşama Hakkının Önemi ve Özellikleri 32 2. YAŞAMA HAKKININ TARİHSEL GELİŞİMİ VE HUKUKİ TEMELLERİ 37 I. Yaşama Hakkının Tarihsel Süreç İçerisinde Gelişimi ve Uluslararası Belgelerdeki Temelleri 37 A. Yaşama Hakkının Tarihsel Süreç İçerisinde Gelişimi 37 1. Antik Yunan Dönemi'nde 37 2. Roma Hukuku'nda 38 B. Yaşama Hakkının Uluslararası Belgelerdeki Temelleri 39 II. Türk Hukuku'nda Yaşama Hakkının Tarihsel Gelişimi ve Hukuki Temelleri 44 A. Osmanlı Dönemi Yasal Gelişmeleri 44 1. Sened-i İttifak, Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanı 44 2. Kanun-i Esasi 45 B. Cumhuriyet Anayasaları 46 1. 1921 Anayasası 46 2. 1924 Anayasası 47 3. 1961 Anayasası 48 4. 1982 Anayasası 50 3. YAŞAMA HAKKININ BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ 58 I. Yaşama Hakkının Başlangıcı ve Yaşamın Başlangıcı ile İlgili Tartışmalı Alan: Cenin Tahliyesi İşlemi (Kürtaj) 58 A. Yaşama Hakkının Başlangıcı 58 1. Genel Olarak 58 2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uygulamasında Yaşama Hakkının Başlangıcı 60 3. Diğer Temel Hak ve Özgürlüklere İlişkin Uluslararası Sözleşmelerde Yaşama Hakkının Başlangıcı 63 4. Türk Hukuku'nda Yaşama Hakkının Başlangıcı 64 B. Yaşamın Başlangıcı İle İlgili Tartışmalı Alan: Cenin Tahliyesi İşlemi (Kürtaj) 66 1. Genel Olarak 66 2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uygulamasında Cenin Tahliyesi İşelemi (Kürtaj) 67 3. Türk Hukuku'nda Cenin Tahliyesi İşlemi (Kürtaj) 70 II. Yaşama Hakkının Sona Ermesi ve Yaşamın Sona Ermesi İle İlgili Tartışmalı Alanlar 74 A. Yaşama Hakkının Sona Ermesi 74 1. Genel Olarak 74 2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uygulamasında Yaşama Hakkının Sona Ermesi 75 3. Türk Hukuku'nda Yaşamıa Hakkının Sona Ermesi 76 B. Yaşama Hakkının Sona Ermesi İle İlgili Tartışmalı Alanlar 77 1. İntihar 77 a. Genel Olarak 77 b. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uygulamasında İntihar 79 c. Türk Hukuku'nda İntihar 82 2. Ötanazi 84 a. Genel Olarak 84 aa. Ötanazinin Benzer Fiiller İle Arasındaki Farklar 84 aaa. Ötanazi-İntihar 84 bbb. Ötanazi-Talep Üzerine Öldürme 85 ccc. Ötanazi-Adam Öldürme 85 bb. Ötanazinin Türleri 86 aaa. Aktif Ötanazi-Pasif Ötanazi 86 bbb. İradeye Bağlı Ötanazi-İrade Dışı Ötanazi 87 cc. Doktrinde Yer Alan Ötanaziye İle İlgili Görüşler 89 b. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uygulamasında Ötanazi 91 c. Türk Hukuku'nda Ötanazi 96 3. Açlık Grevi 101 a. Genel Olarak 101 b. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uygulamasında Açlık Grevi (AİHS m.2/2) 105 c. Türk Hukuku'nda Açlık Grevi 107 4. Yaşamın Sona Ermesi ile ilgili Meşru Haller (AİHS m.2/2-AY m.17/4) 109 a. Genel Olarak 109 b. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Uygulamasında Yaşamın Sona Ermesiyle İlgili Meşru Haller (AİHS m.2/2) 110 aa. Meşru Savunma Amacıyla Yaşama Hakkının İhlal Edilmesi 112 bb. Yakalama Amacıyla Yaşama Hakkının İhlal Edilmesi 113 cc. Ayaklanma veya İsyanı Bastırma Amacıyla Yaşama Hakkının İhlal Edilmesi 114 c. Türk Hukuku'nda Yaşamın Sona Ermesiyle İlgili Meşru Haller (AY m.17/4) 115 5. Ölüm Cezası 117 a. Genel Olarak 117 b. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uygulamasında Ölüm Cezası 118 c. Türk Hukuku'nda Ölüm Cezası 120 İKİNCİ BÖLÜM AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE ÖNGÖRÜLEN KORUMA SİSTEMİ VE BU SİSTEM ÇERÇEVESİNDE DEVLETİN POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE YAŞAMA HAKKI İLE İLİŞKİSİ 1. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE ÖNGÖRÜLEN KORUMA SİSTEMİ VE TÜRK HUKUKU'NDAKİ YERİ VE ETKİSİ 125 I. Avrupa Konseyi'nin İnsan Haklarının Korunması Amacı ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 125 A. Avrupa Konseyi'nin İnsan Haklarının Korunması Amacı 125 B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 127 1. Genel Olarak 127 2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile Korunan Temel Hak ve Özgürlükler 129 3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin İç Hukukumuzdaki Yeri ve Etkisi 130 a. Hukuk Sistemlerinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin Yeri ve Etkisi 130 b. Türk Anayasa Hukuku'nda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin Yeri ve Etkisi 132 II. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile Öngörülen Koruma Sistemi: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Yargılama Usulü ve Kararlarının Bağlayıcılığı ile İnfazı 135 A. Genel Olarak 135 B. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Yargılama Usulü ve Kararlarının Bağlayıcılığı ile İç Hukuka Etkileri 136 1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne Başvuru Çeşitleri, Kabul Koşulları ve İncelemesi 136 a. Başvuru Çeşitleri ve Kabul Koşulları 136 aa. Devletlerarası Başvuru 137 bb. Bireysel Başvuru 138 b. Kabul Edilebilirlik İncelemesi ve Kabul Edilebilirlik ile İlgili İtirazlar 141 aa. Kabul Edilebilirlik İncelemesi 141 bb. Kabul Edilebilirlik ile İlgili İtirazlar 143 2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Önüne Gelen Başvurunun Esastan İncelenmesi ve Karar 144 a. Uyuşmazlığa Konu Olayların Saptanması (Soruşturma) 144 b. Dostane Çözüm ve Tek Taraflı Deklarasyon 146 c. Pilot Karar Uygulaması 149 d. Esasa İlişkin Karar ve Adil Tazminat 150 3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı ve İç Hukuka Etkileri 152 2. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA DEVLETİN POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE BU YÜKÜMLÜLÜKLERİN YAŞAMA HAKKI İLE İLİŞKİSİ 154 I. Genel Olarak 154 II. Pozitif Yükümlülük Kavramı, Hukuki Temelleri ve Amacı 155 A. Pozitif Yükümlülük Kavramı 155 B. Pozitif Yükümlülük Kavramının Hukuki Temelleri 158 1. Pozitif Yükümlülüğün Genel Olarak Hukuki Temelleri 158 2. Pozitif Yükümlülüğün Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarındaki Temelleri 161 C. Pozitif Yükümlülüğün Amacı 165 D. Pozitif Yükümlülük - Negatif Yükümlülük Ayrımı 167 III. Pozitif Yükümlülüğün Doğurduğu Ödevler 169 A. Pozitif Yükümlülüğün Doğurduğu Ödevlere Genel Bir Bakış 169 B. Devletlerin Pozitif Yükümlülükleri 171 1. Maddi Yükümlülükler 172 2. Usûli Yükümlülükler 174 C. Pozitif Yükümlülükler Kapsamında Temel Hak ve Özgürlüklerin Yatay Etkisi 176 1. Yatay Etkiyi Kabul Eden Görüşler 177 2. Yatay Etkiyi Reddeden Görüşler 177 3. Yatay Etkinin Kapsamı ve Mahkeme Kararlarındaki Yeri 178 IV. Pozitif Yükümlülüklerin Yaşama Hakkı Çerçevesinde Değerlendirilmesi 182 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ UYGULAMASINDA DEVLETLERİN YAŞAMA HAKKINA İLİŞKİN POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE TÜRKİYE İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER 1. DEVLETLERİN YAŞAMA HAKKINA İLİŞKİN POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİNE GENEL BİR BAKIŞ 193 2. DEVLETLERİN YAŞAMA HAKKI KAPSAMINDA ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN EYLEMLERİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞU 194 I. Genel Olarak 194 II. Devletlerin Üçüncü Kişilerin Yaşama Hakkını Tehlikeye Sokan Kasıtlı Eylemlerinden Doğan Sorumluluğu 197 A. Devletlerin Yaşama Hakkı Kapsamında Üçüncü Kişilerin Suç Teşkil Eden Filleri Sonucu Meydana Gelen Ölümlerden Doğan Sorumluluğu 197 B. Devletlerin Yaşama Hakkı Kapsamında Kadına Karşı Aile İçi Şiddet Sonucu Meydana Gelen Ölümlerden Doğan Sorumluluğu 211 III. Devletlerin Üçüncü Kişilerin Kasıtlı Eylemleri Haricinde Yaşama Hakkını Tehlikeye Sokan Hallerden Doğan Sorumluluğu 222 A. Devletlerin Yaşama Hakkı Kapsamında Tehlikeli Faaliyetlerin Yürütülmesi ve Doğal Afetler Sonucu Meydana Gelen Ölümlerden Doğan Sorumluluğu 222 1. Devletlerin Yaşama Hakkı Kapsamında Tehlikeli Faaliyetlerin Yürütülmesi Sonucu Meydana Gelen Ölümlerden Doğan Sorumluluğu 222 2. Devletlerin Yaşama Hakkı Kapsamında Doğal Afetler Sonucu Meydana Gelen Ölümlerden Doğan Sorumluluğu 231 B.

Devletlerin Yaşama Hakkı Kapsamında Kamu Sağlığının Korunmamasından (Sağlık Hizmetlerinin Gereği Gibi Yerine Getirilmemesinden) Doğan Sorumluluğu 243 3. DEVLETLERİN YAŞAMA HAKKI KAPSAMINDA SUÇLULARIN İADESİ, YURTTAN ÇIKARMA VE SINIR DIŞI HALLERİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞU 258 Sonuç 265 Kaynakça 275 Çalışmada Kullanılan Kararlar 295 Kavram Dizini 317