Önsöz Yerine 15 Aydınlanma ve Biz - Ataol Behramoğlu 15 Memleketimi Seviyorum 19 Giriş 21 Aydınlanma Aklın Özgürleşmesi ve Çoğullaşmasıyla Olanaklıdır 21 Kültürün Nitelikleri ve Kültürel Gelişme Kültür Nasıl Gelişir ve Değişir? 22 Kültürün Nitelikleri Nelerdir? 25 Bölüm I Anadolu'da Yazınsal Aydınlanma 27 1. Kutadgu Bilig: Akıl En Değerli Varlıktır 27 Akıl, Başlıca Erdemdir 28 Kişi, Akıl ile Yükselir; Bilgi ile Büyür 29 Bilgi Bil, Adam Ol! 30 Ey Okur, Bu Türkçe Dizeleri Senin İçin Yazdım! 31 2. Ahmed Yesevi'de Aydınlanma Belirtileri 32 Divan-ı Hikmet: Anadolu'da Aydınlanma ve İnsancılaşma 33 Bilgi ve Bilim fönelimi 35 Yesevilik, Düşüncenin Dünyasallaşmasma Katkıdır 35 3. Yunus Emre, Türkçe Düşünmenin ve Aydınlanmanın Biti1:1siz Ka):1ağ.'. / öY.ler Dilim, Ağlar Gözüm; Garıplere Goynur Özum 36 İnsan Çokluktur 37 Bütün Diller Onu Söyler 38 Yunus Emre, Türkçeyi Aydınlatan Güneştir 41 Yunus'ta Söz, Ôğretidir 41 Yunus Emre, Tolerans, Çoğulculuk ve İnsancılık Simgesidir 43 Yunus Emre Her Anlamda İlkeli Bir Aydınlanmacıdır 44 Yunus Emre ve Dinsel Bağnazlık Eleştirisi 45 4. Nesimi, Derisi Yüzülerek Öldürülen Aydınlanmacı Özünü Bilen, Gerçeği Bulur ve Kendini Aydınlatır 46 İnsan, Varlık Güzelliğinin Aynasıdır 47 5. Kaygusuz Abdal: Anadolu'da Dünyasallaşma 48 Birlik İçin Sözün Dürüstü Söylenmelidir 49 Kaygusuz Abdal'ın Düzyazı Yapıtlarında Aydınlanma 50 "Oklar Kitabı"nda Ülküsel Hakikat ve Çoğul(cu)luk 51 6. Abdal Musa: Özgürleşme ve İnsancılaşma 52 Dağlar Taşlar, Abdal Musa'ya Çağlar 53 7. Pir Sultan Abdal, Anadolu Aydınlanmasını Direniş Ruhudur Alevi Tarihi, Acı ve Kıyımla Yoğrulmuş Çileli Bir Tarihtir. 54 Pir Sultan Abdal, Türkçeyi, Direniş Ruhuyla Estetikleştirmiştir ... 57 İnsan Olan Gelir, Işıklaşır. 58 Pir Sultan Abdal, Çoğulluk ve Tolerans Simgesidir 60 Pir Sultan, Özgürlükçü ve İnsancıl Öğretiyi Şiirleştirir. 62 Pir Sultan, Baskı ve Zulme Başkaldırıdır 65 Pir Sultan Sürekli Hakikat Arar 67 8. Karacaoğlan, Türkçenin Engin Denizidir Ben Ölürsem Söylenirim Dillerde 68 Karacaoğlan, Sürekli Devinim ve Arayıştır. 71 Karacaoğlan Türkmen İlinin, Binboğa'nın Çocuğudur. 73 9. Namık Kemal: Yaşamı Sürgünde Geçen Özgürlük Savaşçısı 74 Ne Zaman Bir Özgürlük Çığlığı Duyulsa, O Zaman İnsanlaşabiliriz 75 Türkçe Bu Denli Güzel Yazılmış Mektuptan Gurur Duydum 77 Tarih, Herkesin Niteliğini Ortaya Koyar 78 "Hürriyet Kasidesi'; "özgürlüğe Övgü'; Güncelliğini Hep Koruyan Aydınlanma Bildirgesidir 79 Tiyatro, Demokratikleşmeye ve Özgürleşmeye Ortam Hazırlar 81 10. Büyük Aydınlanmacı: Tevfik Fikret Atatürk: 'Ben Devrim Ruhunu Ondan Aldım' 82 Aydınlığa, Aydınlanmaya Susadık Biz! 83 Kuşku, Aydınlıklara, Aydınlanmaya Koşmaktır 85 Tevfık Fikret, Türkiye İçin Hep Umut Olmuştur 86 Fikret, Toplumsal Eleştiri ve Toplumsal Aydınlanma 87 11. Mehmet Akif: Bilim ve Aklın Özgürleşmesi Özgürlüğün Sığınağı En Temiz Vicdanlardır 88 İğrenç Baskı Dönemi Bitsin, Özgürlük Gelsin 89 "İnsan': Anlamak ve Sürekli İlerlemek İsteyen Varlıktır 90 Bilim ve Sanatın, Ulusu Yoktur. 91 İbn Sina ya da Doğu Niçin Bilimci Çıkaramamaktadır? 91 Akif: Devrimin Yolu, Bilimin Yoludur 92 Doğulu Bir Kez Olsun, "İnsanım!" Demelidir 93 12. Nazım Hikmet: Ben Aydınlık ve Açık Fikirlerin Adamıyım Yazık Bize ki Bir Çıra Gibi Yandık 94 Ben, Türk Kültürü Başta Olmak Üzere, Dünya Kültürünün Kalıtçısıyım 96 Karayılan'ı Karayılan Yapan Haykırdığı İlk Özgür Düşüncedir ...97 Dağlar Uyanıyor; Anadolu Aydınlanıyor 98 Yunus Emre, Türkçenin ve Dünyasal Yaşamın Kaynaklarından Biridir 99 Ben Yanmasam, Sen Yanmasan, Nasıl Çıkar Karanlıklar Aydınlığa! 1O1 Bölüm il Eğitimde Yenileşme ve Çağdaşlaşma Atılımları ve Aydınlanma 105 1. Satı, İlk Eğitim Bilimcisi ve Kuramcı 105 2. İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu: Eğitim-Öğretimde Devrim 106 3. Mustafa Necati, Çağdaş Eğitim, Dil Devrimi ve Aydınlanmanın Yılmaz Savunucusudur 107 Üniversite Özerktir; Kimse Üniversiteye Buyruk Veremez 109 Sanat Süs Değil, Gereksinmedir 111 4. Hasan Ali Yücel / Devrimci Eğitim ve Sanat, Sürekli İlerlemeyi ve Çağdaş Uygarlığa Ulaşmayı Sağlar 112 Bilim, Özgürleştirir 114 Türk Hümanizmi, İnsanlık Yapıtlarının Tümünü Benimser 114 Dil Devrimi, Düşünmek ve Değişmektir 116 Hasan Ali Yücel'in, Dil Devrimi ve Güneş Dil Kurarnı'na Bakışı 118 Yayıncılık, Tam Bir Demokrat Ruhla Yapılacaktır 121 İnsanlığımı, Dünya İnsanlığı Kadar Büyütmeye Uğraşırım 121 Sanat, Özgürlük İsteyen Tinsel Bir Çalışmadır 122 Uygar Olmak, Türk Olmaya Engel Olabilir mi? 123 5. İsmail Hakkı Tonguç/ Tembelliği Yenmek İçin Etkenleş ve Aydınlan! 124 Aydınlanmacı Tonguç, Türkiye'nin Pestalozzi'sidir 125 Avrupalı İnsan, Yazgısını Belirleyen İnsandır 126 BölümIII Tiirkiye'de Düşünsel Aydınlanmanın Bazı Kökleri 131 1. Ahilik ve Anadolu Aydınlanması 131 Ahilik, Aydınlanma ve Uygarlaşma Girişimidir 132 Fütüvvetnameler, Kültürel Etkileşim ve Çoğullaşma 134 Ahi Evren'in Dünyasallaşma ve Aydınlanmaya Katkısı 137 Ahilik, Anadolu Bacılar Örgütü ve Dünyasallaşma 138 Ahi Evren, Ahiliğin Söylencesel Önderi 140 Ahilik, İbn Sina, Bilgi ve Bilime Yönelme 143 Fütüvvetnameler, Türkçenin Kalıcılaşmasına Katkıdır Ahilik, Mesleklerin Çeşitlenmesi, Kentleşme ve Uygarlaşma 147 Ahilikte ''Adalet" Düzenleyici Ölçüdür 149 Ahi Evren: Hakikati Arayanlar Hiç Eksik Olmayacaktır 150 İbn Sina'nın Karşısında Bile Eğilrne! 152 Her Şey, Tümlemenin ve Yetkinleşmenin Aracıdır 153 Uygarlaşmak İçin, Doğal Durumdan Uzaklaşmak Gerektir 154 2. Hacı Bektaşı Veli'de Tolerans ve Aydınlanma 155 İnsan Örselenmemelidir! 156 İnsan Nasıl Özgürleşebilir ve Aydınlanabilir? 158 Aklın Yeri Baştır; Çünkü O Yol Gösterir. 160 3. Mevlana ve Aydınlanmaya Katkıları "Düşüneceksen, Kendi Aklınla Düşün!" 162 İnsan En Büyük Evrendir 162 4. Şeyh Bedreddin, Yunus Emre'nin Düşünsel İzleyici, Rum'un Güneşi 164 Geldi Yunus'un Sözü Gönlüme 164 Şeyh Bedreddin: Temel İlke Adalet ve Özgürlüktür 166 Hak ve Adalete Uygun Yargılama Yapılmalıdır 166 Doğruluk, Senin Elindedir veya İnsan Kendini Aydınlatabilir..167 Nazım Hikmet - Bedreddin: İnsan İçin Savaşan Unutulmaz 168 Şeyh Bedreddin ve Thomas Müntzer: Anadolu'da ve Almanya'da Erken Aydınlanmanın Önderleri 169 Hakikat İçin, Baskı Ve Sömürüye Karşı Savaşmak Gerekir 171 Kamusal Yarar İçin Egemenlik Halka Verilmelidir! 173 5. Ödünsüz Bir Aydınlanmacı Baha Tevfik: "İleri Bir Kafa, İleri Bir Dil İster!" 173 6. Ziya Gökalp'in Türkçenin Gelişmesine Katkısı 175 Dilde Türkçülüğün İlkeleri Nelerdir? 176 Ezan ve Kuran Türkçe Okunmalıdır! 177 7. Hilmi Ziya Ülken: Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi Batı'yla İlişkilerin Yoğunlaşması, Çağdaşlaşmayı Güçlendirmiştir 177 Çağdaşlaşma Uzun Süre Düşünsel Öz Kazanamaz 179 Bilim, Ahlak, Sanat Hem Ulusal, Hem de Uluslararasıdır. 180 Osmanlı 16-19. Yüzyıllar Arasında Hiçbir Önemli Düşünce Geliştirememiştir 181 Osmanlı Yönetimi, 18. Yüzyılda Avrupa'ya Yönelmiştir 182 Batılılaşma, 1800'den Sonra Önem Kazanmaya Başlar 184 Çağdaş Bilim ve Eğitim Kurumlarının Kuruluşu 186 Devlet, Hem İlerlemenin, Hem de Gerilemenin Kaynağıdır 188 Aydınlanma ve İlerleme Düşüncesi Neden Gelişemez? 189 Ülken'in Değerlendirmesiyle Bazı Aydınlanmacılar 191 8. Haydar Rıfat, Cumhuriyet'in İlk Sosyalist Çevirmeni 194 9. Taner Timur: Osmanlı, Batı'nın Üstünlüğünü İçselleştirmiştir..195 Osmanlı Tarihi, Batı Tarihinin Bir Parçasıdır 196 Osmanlı Toplumu, Eleştirel Aydın Çıkaramamıştır 198 Osmanlı'da Yöneticiler, Düzeni Değiştirmek İstemiştir 199 Atatürk'e ve Devrimlere ilişkin kitaplar 201 Türkiye Çağdaşlaşmasına ve Aydınlanmasına Dışarıdan Bakış ... 202 1.

Troçki ve Türk Devrimi: Niçin Aydın Subaylar Başkaldırdı? 202 Devrim, Türkiye'yi Canlandıracak Koşulları Yaratmıştır 203 Balkan Ülkelerinin Sınırları Keyfi Çizilmiştir 204 Türkiye'de Toplumsal Olayları Belirleyecek Tek Toplumsal Güç Köylülüktür 205 Demokratik Türkiye, Politik Çekim Merkezi Olacaktır. 206 Türk Devrimi, 1789-1848 Geleneğinin Ürünüdür 207 Devrimin Zaferi, Demokratik Türkiye'nin Kuruluşu Olacaktır 209 2. Johannes Glasneck: "Çağdaş Türkiye'' Fransız Aydınlanması ve Atatürk'ün Değişim Bilinci. 210 Türk Devrimi ve Aydınlanmasının İtici Güçleri Kimlerdir? 211 Atatürk'ün Temel İlkesi, Her Zaman ve Her Koşulda Bağımsızlık ve Özgürlüktür 213 Atatürk, Tam Bağımsızlık ve Özgürlük Savaşını Başlatır 214 3. Findley: Modern Türkiye Tarihi: Çağdaşlaşma ve Akılcılaşma Girişimi. 216 Osmanlı'da "Yeni Düzen" Arayışı: Akılcılaşma ve Yenileşme 216 İttihat ve Terakki (Birlik ve İlerleme) ve Aydınlanma 220 4. Mattei Dogan: İlerleme Tutkusu, Atatürk ve De Gaulle'ü Benzeştirir 222 Bölüm V Uluslararası Atatürk Sempozyumu (1981) 225 1923-1938: Aydınlanma ve İlerleme Dönemidir 225 1.

Atatürk Aydınlanmacılığı, Devletçilik ve Devrimcilik 226 2. Akılcı Atatürk, Uygarlaşma ve Çoğulculuğun Simgesidir 228 3. Aydınlanma ve Çağdaş Hukuk Düzeninin Kurulması 230 Bölüm VI Atatürk ve Devrimler Üzerine Yazılan Kitaplarda Aydınlanma ve Dil Devrimi 233 1. Emre Kongar: "Devrim Tarihi ve Toplumbilim Açısından Atatürk" 233 2. Hilmi Ziya Ülken ve Dil Devrimi 235 3. Çeşitli Kitaplarda Dil Devrimi ve Aydınlanma 238 4. Macit Gökberk: Aydınlanma Felsefesi Açısından Atatürk 24.1 5. Yakıt ve Denk'in Dil Devrimi ve Aydınlanmaya Bakışı 244 Bölüm VII Atatürk Devrimleri ve Düzeltimler 247 ı. Aydınlanmanın İlk Koşulu, Bağımsızlık ve Özgürlüktür 247 2. Cumhuriyet Değerleri ve Aydınlanma İlişkisi 248 Bölüm VIII Çağdaş Hukuk, Kadın Erkek Eşitliği ve Aydınlanma 251 Çağdaş ve Uygar Hukuk, Kadın Erkek Eşitliğinin ve Eşit Yurttaşlığın Güvencesidir 251 Çürümüş Hukuku Savunanlar, Devrim Düşmanlarıdır 253

Yurttaşlar Yasası: Eşit ve Özgür Yurttaşlığın Temeli ve Güvencesidir 254 Stuart Mill'den Atatürk'e Özgürlük Kavramı 257 Bölüm IX Yurttaşlık Bilgileri: Uygarlaşma, Özgürleşme ve Adınlanma Bildirgesidir 261 Özürlük İlerlemenin, Halkçılık Demokrasinin Temelidir 261 İnsan, Gerçekten Özgür ve Sorumlu Olan Tek Varlıktır 262 Her Türlü Hakkın Kökeni Bireydir 263 Çağdaş Demokrasi, Bireysel Özgürlüklere Dayanır 264 Türkler, Demokrat, Özgür ve Sorumlu Yurttaşlardır 265 Düşünceyi Özgürce Söylemek ve Yayımlamak Haktır 267 Eleştiri ve Tartışma Tümüyle Özgürdür 268 Basın Özgürlüğünden Doğacak Sakıncalar, Yine Basın Özgürlüğüyle Giderilir 269 Tolerans, Din ve Vicdan Özgürlüğünün Yaşam Tarzı Durumuna Gelmesiyle Olanaklıdır 270 Bazı İnsanlar, Geleceği Geçmişte Aramakta Israrlıdır 271 BölümX Türklerin Kullandığı Yazılar, Alfabeler 273 1. Köktürklerden Kalan En Eski Belge, Runik Harflere Dayanan Sogutçadır 273 Türkler, Dokuz Ayrı Alfabe Kullanmış ya da Denemiştir 274 2. Enver Ziya Kara! ve Türkçenin Gelişim Aşamalan 276 1876 Anayasası: Devletin Resmi Dili Türkçedir; Ama 278 Türkçenin Öğretim Dili Olarak Kullanılması. 279 Yazı Dili Sorunu ve Yeni Alfabe Gereksinmesi 281 Türklük Düşüncesi ve Türkçe 282 3. Türk Halkının Düşünme ve Anlatma Gereksinmesine Yanıt Verecek Bir Alfabe Geliştirilmelidir 282 4. "Niçin Latin Yazısını Almıyoruz?" 284 BölümX.I Dil Devrimi, Atatürk'ün En Değerli Emanetidir 289 Dil Birliği Olmadan, Siyasal Varlıkta Birlik Olmaz 289 Yeni Türk Yazısını ya Üç Ayda Yaparız ya da Hiçbir Zaman! 290 Atatürk, Dil ile İlgili 252 Kitap Okumuştur 294 Demek ki, Dil Devrimi Uygulamasında Başarılı Olacağız 295 Ulusumuz, Yazısı ve Kafasıyla Uygar Dünyayla Bütünleşecektir 297 Atatürk'ün Uzak Görüsü: Dil ile Düşünmenin Diyalektiği 298 Atatürk, Yeni Yazının Öğrenilmesi ve Öğretilmesi İçin Çırpınmıştır 300 Türk Ulusu, Yazı Konusunda Çok Yüksek Bilinç ve Kavrayış Göstermiştir 302 Yeni Yazı, Türk Ulusunun Bütün Gereksinmelerini Giderecektir 304 Atatürk, Ölüm Döşeğinde Bile ''.Aman, Aman Dil!" Diye Sayıklar 304 Türk Tarih Savı ve Güneş Dil Kuramı Eleştiriye Açıktır 306 BölümX.II Atatürk'e İlişkin Kitaplarda Dil Devrimi. 309 1. Macit Gökberk: Bilgi, Bir Kültür Değeridir; Demokrasidir 309 2. Batı Ülkeleri, Ulusal Dillerini Geliştirmek İçin, 17. Yüzyılda Dil Dernekleri Kurmuştur 310 3. Atatürk ve Cumhuriyete İlişkin Kitaplarda Dil Devrimi 313 BölümX.III Aydınlanma, Düşünme ve Değiştirme Eylemidir 317 Benim Büyük Tutkularım Var! 317 "Feuerbach Üzerine Savlar" ve Atatürk Devrimciliği. 321 "Um ut İlkesi" Atatürk'e Uyarlanabilir mi? 323 Olanaklı Olanı Gerçekleştirmek Ne Demektir? 324 Atatürk Kendi Tarihinin ve Türkiye Tarihinin Bilinçli Oluşturucusudur 325 Dünyayı Değiştirme veya Marx'ın Feuerbach Üzerine On Bir Savı 327 Atatürk ve Marx/Engels'in Bazı Görüşleri 328 Atatürk, Ulus Kavramını Çok Önemser, Ancak Hiçbir Amaç İçin Araçsallaştırmaz 329 Ulusallık ve Uluslar-Arasılık Açısından Atatürk ve Olaylara Bakışı 330 BölümXIV Atatürk'ün Okuma Edimi ve Düşünce Evreni. 333 Okuma, Bilişsel Yoğunlaşmayı ve Eleştirel Ayrıınlaştırmayı Özendirir 333 Okumak, Okur Biyografisi Oluşturur 336 Okuma, Hem Okuyanı, Hem de Okunanı Değiştirir. 337 Atatürk ve Düşünce Evrenini Oluşturan Kitaplar 339 BölümXV Atatürk ve Ege Uygarlığı 343 Üniversite, Bilim Özgürlüğü ve Anadolu Uygarlığı 344 Anadolu, Ege Uygarlığının Ocağıdır. 346 Atatürk'ün Ege Uygarlığı Değerlendirmesi 348 Bütün Uygarlıklar Karşılık Etkileşimin Ürünüdür. 349 Asya ve Mısır, Uygarlığın Çıkış Noktasıdır 350 Atatürk ve Aydınlanma Devinimi 352 Klasik Dünya, Yunanlaşmadan, Romanlaşmadan Önce Egeleşmiş 349 Ege Uygarlığını Kuran Ön Asyalılar, Türklerin Atasıdır 354 Doğu Hem Despotizm, Hem de Düşüncenin Geliştiği Yerdir 355 Mısır ve Fenike, Yunanistan ve Avrupa'nın Yaratıcısıdır 349 Gelişme ve İlerleme, Doğudan Çıkmıştır 356 Anadolu, Kültürlerin Beşiği, Yunanistan'm Anasıdır 357 Asyalı Barbar Olan Türkler de Avrupa'ya Yabancıdır 349 Ege Uygurlığı, İyon Uygarlığının Anasıdır 359 BölümXVI Hümanizm, Aydınlanma ve Anadolu Uygarlığı 363 İnsan Gelişir, Değişir ve Değiştirir 363 Dünya Tarihinin Odak Noktası Neresidir? 365 Helen Kültürünün, Rönesans ve Hümanizm ile İlişkisi. 367 İbn Rüşt'ün, Batı'nın Helen Birikimini Tanımasına Katkısı. 369 Filhelenizm ve Türklerin Küçümsenmesi 372 Eleştirel Akıl ve Çözümleyici Düşünce Salt Avrupa'ya mı Özgüdür? 375 Hümanizm, Anadolulaşmakla Boyutlanır 378 Sinanoğlu: "Türk Hümanizmi" 384 Türkiye, Özünde Taşıdığı Hümanist Birikimi, Batı Değerleriyle Yetkinleştirerek Aydınlanmayı İlerletebilir 385