İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ ....... 7 ÖZET ........... 9 İÇİNDEKİLER ................ 11 KISALTMALAR ............. 17 GİRİŞ .19 BİRİNCİ BÖLÜM KUVVETLER AYRILIĞI IŞIĞINDA HÜKÜMET SİSTEMLERİ I. KUVVETLER AYRILIĞI 23 II. HÜKÜMET SİSTEMLERİ ...............33 A. Kuvvetlerin Yasamada Birleşmesi: Meclis Hükümeti Sistemi .... 37 1. Meclis Hükümeti Sisteminin Nispilik ve Süreklilik Gösteren Özellikleri ... 38 a) Hukuksal Açıdan Yasama ve Yürütme İktidarlarının Mecliste Toplanması .... 38 b) Yürütmenin, Üyelerinin Teker Teker Meclis Tarafından Belirlendiği Bir Heyetten Oluşması .... 39 c) Devlet Başkanlığı Makamı Bulunmaması ..... 39 d) Yürütme Üyelerinin Gerektiğinde Meclis Tarafından Görevlerinden Uzaklaştırılabilmelerine Karşılık Yürütmenin Meclisi Feshedememesi ... 40 e) Meclisin Yürütme Tarafından Alınan Kararları Değiştirebilmesi ve İptal Edebilmesi .. 41 f) Meclisin Sürekli Toplantı Halinde Olması (Meclisin İstimrarı) ......... 41 2. Meclis Hükümeti Sisteminin Uygulaması ve Değerlendirilmesi ............ 41 B. Kuvvetlerin Yumuşak Ayrılığı: Parlamenter Hükümet Sistemi .. 44 1. Parlamenter Sistemi Diğer Hükümet Sistemlerinden Ayıran Temel Özellikler ... 46 a) Yürütme Organının İki Başlı Olması ... 46 b) Yürütmenin Göreve Gelişi 47 c) Devlet Başkanının Sorumsuzluğu ....... 48 d) Hükümetin Yasamanın Güvenine Dayanması ................ 51 e) Yürütmenin Yasamayı Feshi .............. 52 2. Parlamenter Sistemin Uygulamasındaki Eğilimler .............. 55 C. Kuvvetlerin Sert Ayrılığı: Başkanlık Hükümeti Sistemi .............. 61 1. Tanımı ve Özellikleriyle Başkanlık Sistemi ......... 68 a) Halk Tarafından Seçilen Devlet Başkanı ....... 69 b) Yasama ve Yürütme Organlarının Birbirlerini Görevden Uzaklaştıramamaları ........ 72 c) Yürütme Organının Tek Başlı Olması . 76 2. Başkanlık Sisteminden Sapma ve Başkanlık Sistemine İlişkin Görüşler...... 77 a) Olumlu Görüşler .............. 78 b) Olumsuz Görüşler ............ 92 D. Yarı Başkanlık Sistemi ............... 109 1. Yarı Başkanlık Sisteminin Unsurları ....... 110 a) Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesi ............ 112 b) İki Başlı Yürütme İçerisinde Meclisin Güvenine Tabi Bir Başbakan ve Kabinenin Olması ........ 113 c) Cumhurbaşkanının Önemli Yetkilere Sahip Olması ..... 113 2. Uygulamada Yarı Başkanlık Sistemi ....... 115 İKİNCİ BÖLÜM OSMANLI-TÜRK ANAYASALARINDA HÜKÜMET SİSTEMLERİ I. İKİNCİ MEŞRUTİYET VE 1909 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİYLE GETİRİLEN HÜKÜMET SİSTEMİ: PARLAMENTER SİSTEM ......... 122 A. II. Meşrutiyet Dönemini Meşruti Monarşi Yapan Düzenlemeler.............. 123 B. Uygulama ...... 127 II. 1921 ANAYASASI VE BENİMSEDİĞİ HÜKÜMET SİSTEMİ: MECLİS HÜKÜMETİ SİSTEMİ ................. 129 A. 1921 Anayasası'nın Meclis Hükümeti Sistemini Benimsediğini Gösteren Hükümler 131 B. Uygulama ...... 138 III. 1924 TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU VE BENİMSEDİĞİ HÜKÜMET SİSTEMİ: KARMA SİSTEM ..... 140 A. 1924 Teşkilatı Esasiye Kanunu Döneminin Karma Sistem Olarak Anılmasına Neden Olan Düzenlemeler ....... 142 B. Uygulama ...... 150 IV. 1961 ANAYASASI VE BENİMSEDİĞİ HÜKÜMET SİSTEMİ: SAF PARLAMENTER HÜKÜMET SİSTEMİ .............154 A. 1961 Anayasası Döneminin Saf Parlamenter Sistem Olarak Anılmasına Yol Açan Düzenlemeler ............. 156 B. Uygulama ...... 162 V. 1982 ANAYASASI VE BENİMSEDİĞİ HÜKÜMET SİSTEMLERİ ........164 A. 1982 Anayasası'nın İlk Hali ve Benimsediği Hükümet Sistemi: Parlamenter Hükümet Sistemi .. 164 1. 1982 Anayasası Döneminin Parlamenter Sistem Olarak Anılmasına Yol Açan Düzenlemeler ....... 166 2. 1982 Anayasası'ndaki Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm İzleri ........ 172 3. Uygulama 174 B. 2007 Anayasa Değişikliğinin Getirdiği Hükümet Sistemi: Yarı Başkanlık Sistemine Yaklaşan Hükümet Sistemi ... 176 1. 2007 Anayasa Değişikliğinin Getirdiği Hükümet Sistemi: Parlamenter Sistem mi? Yarı Başkanlık Sistemi mi? Karma Bir Hükümet Sistemi mi? .......... 178 2. Uygulama 188 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ İLE GETİRİLEN HÜKÜMET SİSTEMİ: CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ I. 2017 DEĞİŞİKLİĞİNİ HAZIRLAYAN SÜREÇ .....199 A. Genel Olarak . 199 B. AK Parti Yönetimi ile Birlikte Başlayan Başkanlık Hükümeti Sistemi Tartışmaları ... 202 C. AK Parti'nin 2012'de Meclise Sunduğu Anayasa Değişikliği Önerisi ......... 208 II. 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ VE ÖNGÖRDÜĞÜ HÜKÜMET SİSTEMİ ..............212 A. 2017 Anayasa Değişikliğine göre Yasama, Yürütme ve Yargı Organlarının Düzenlenişi ........... 215 B. 2017 Anayasa Değişikliğinin Öngördüğü Geçiş Süreci ve Uygulaması ...... 229 III. 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİYLE BENİMSENEN HÜKÜMET SİSTEMİ ÜZERİNE İNCELEMELER .............234 A. Sistemin Kuvvetler Ayrılığına Dayanan Hükümet Sistemleri İçerisindeki Konumu 235 B. 2017 Anayasa Değişikliği ile Benimsenen Hükümet Sistemi Başkanlık Sistemi midir? ......... 248 1. Başkanlık Sisteminin Asli Unsurları Üzerinden Bir İnceleme............... 249 2. Başkanlık Sisteminin Tali Unsurları Üzerinden Bir İnceleme............... 255 IV. 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ İLE BENİMSENEN HÜKÜMET SİSTEMİNE İLİŞKİN DOKTRİNDEKİ GÖRÜŞLER ............... 269 A. Olumlu Görüşler ..... 270 1. Eş Zamanlı Seçimlerin Sistem Krizlerine Çare Olacak Olması.............. 271 2. Seçimlerinin Yenilenmesi Hakkındaki Düzenlemenin Sistem Kilitlenmelerini Çözecek Olması ............ 272 3. Başkanın Partili Olmasının Sistemin Mantıksal Gereği Olması............ 274 4. Üst Düzey Kamu Görevlilerinin Atamasını Cumhurbaşkanının Yapacak Olması . 276 5. Bütçenin Kabulünde Cumhurbaşkanının Devre Dışı Bırakılmamış Olması ..... 276 6. Cumhurbaşkanının Kararname Çıkarma Yetkisinin Sınırlarının Belirlenmiş Olması .............. 278 7. Türkiye'ye Özgü Bir Model Yapılmış Olması .... 280 8. Tasarlanan Sistemin Saf Başkanlık Sisteminin Rasyonelleştirilmiş Hali Olması ........ 282 B. Olumsuz Görüşler ... 284 1. Cumhurbaşkanının Seçimleri Yenileme Adı Altında Meclisi Feshedebilmesi . 284 2. Meclis Seçimleriyle Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin Beraber Yapılması . 286 3. Cumhurbaşkanının Üst Düzey Kamu Yöneticilerini Meclisin Onayına Tabi Olmadan, Doğrudan Atayabilmesi .............. 289 4. Cumhurbaşkanının Yüksek Yargı Kurumlarının Üyelerini Doğrudan Atayabilmesinin Yargı Organının Bağımsızlığı Açısından Tehlikeli Olması . 292 5. Cumhurbaşkanının Kararname Çıkarabilmesi . 294 6. Anayasa Değişikliği Kanunlarının Cumhurbaşkanının İstemiyle Yürürlükten Kaldırılması İçin Halkoylamasına Gidilebilecek Olması ...... 301 7. Cumhurbaşkanının Anayasal Kurumlar Üzerinde Gözetim Yetkisine Sahip Olması ........ 302 8. Cumhurbaşkanının Olağanüstü Hal İlan Edebilecek Olması ve Bu Döneme Özgü Kararname Çıkarabilecek Olması ............... 303 9. Cumhurbaşkanını Sınırlayabilecek Bir Mekanizmanın Olmaması........ 304 10. Cumhurbaşkanının Aynı Zamanda Parti Lideri Konumunda Olması ...... 307 11.Anayasa'da Cumhurbaşkanının Görev Süresini Uzatacak Hükümlerin Bulunması ........ 309 12. Belirleyici Özelliklerinden Sapılması Sebebiyle Sistemin Başkanlık Sistemi Olmaktan Çıkması ... 310 13. Sistemin D'Hont Sistemiyle Beraber Uygulanması ............ 315 14. Suistimalci Anayasa Değişikliği Sonucu Getirilen Bir Sistem Olduğu ..... 317 15. Parlamenter Sistemin Anayasal Gelenek Halini Almış Olması............. 318 16. Siyasi İstikrarın Sağlanmasının Asıl Yolunun Hükümet Sistemi Değişikliği Olmaması ............ 319 SONUÇ ...............321 KAYNAKÇA ........331