ÖNSÖZ ................................................................ ............................................ v TABLOLAR........................................................ ............................................. xi ŞEKİLLER ................................................................ ......................................xii KISALTMALAR ................................................................ ............................xiii GİRİŞ ................................................................ ............................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE KONU İLE İLGİLİ KAVRAMLAR 1. İŞ KAZALALARI...................................................... ................................ 5 1.1. Tanımı........................................................ ..................................... 5 1.2. Önemi ................................................................ ............................. 5 1.3. Dünyada İş Kazalarına Genel Bir Bakış......................................... 7 1.4. Türkiye’de İş Kazalarına Genel Bir Bakış ...................................... 9 2. ÖRGÜT KÜLTÜRÜ VE ÖRGÜT İKLİMİ ................................................ 13 2.1. Kültür ................................................................ ........................... 13 2.2. Örgüt Kültürü...................................................... ......................... 16 2.2.1. Örgüt Kavramı........................................................ ........... 16 2.2.2. Örgüt Kültürü...................................................... .............. 16 2.2.3. Örgüt Kültürünün Önemi................................................. 20 2.3. Örgüt İklimi......................................................... ......................... 22 2.4. Örgüt Kültürü ve Örgüt İklimi..................................................... 24 İKİNCİ BÖLÜM GÜVENLİK KÜLTÜRÜ VE GÜVENLİK PERFORMANSI ÜZERİNE ETKİSİ 1. GÜVENLİK KÜLTÜRÜ...................................................... ..................... 31 1.1. Güvenlik Kültürünün Tanımı ...................................................... 31 1.2. Güvenlik Kültürünün Özellikleri................................................. 36 1.3. Güvenlik Kültürünün Yapısı ve Boyutları................................... 37 viii 1.4. Güvenlik Kültürü Modelleri ........................................................ 43 1.4.1. Güvenlik Kültürü Olgunlaşma Modeli............................. 44 1.4.2. Karşılıklı Güvenlik Kültürü Modeli ................................. 47 1.4.3. Güvenliğe Yönelik Tutumların Tasarım Modeli .............. 48 1.4.4. Toplam Güvenlik Kültürü Modeli.................................... 49 1.4.5. Güvenlik Kültürü Modeli.................................................. 50 1.5. Güvenlik Kültürünün Ölçümü.................................................... 51 1.6. Pozitif Güvenlik Kültürü...................................................... ........ 54 1.7. Örgütlerde Güvenlik Kültürünün Sağlanması ve Geliştirilmesi. 57 2. GÜVENLİK İKLİMİ....................................................... .......................... 64 3. GÜVENLİK KÜLTÜRÜ VE GÜVENLİK İKLİMİ İLİŞKİSİ...................... 66 4. GÜVENLİK PERFORMANSI..................................................... ............. 67 5. GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN GÜVENLİK PERFORMANSI ÜZERİNE ETKİSİ........................................................ ............................................. 71 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KONU İLE İLGİLİ DÜNYADA VE TÜRKİYEDE YAPILAN ÇALIŞMALAR 1. KONU İLE İLGİLİ YABANCI ÇALIŞMALAR......................................... 77 1.1. Güvenlik Kültürü Merkezli Çalışmalar ....................................... 77 1.2. Güvenlik İklimi Merkezli Çalışmalar .......................................... 83 1.3. Diğer Çalışmalar................................................... ...................... 100 2. KONU İLE İLGİLİ TÜRKİYE’DE YAPILAN ÇALIŞMALAR................. 106 2.1. Güvenlik Kültürü Merkezli Çalışmalar ..................................... 106 2.2. Güvenlik İklimi Merkezli Çalışmalar ........................................ 108 2.3. Diğer Çalışmalar................................................... ...................... 110 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM UYGULAMA 1. ÇALIŞMANIN AMACI VE ÖNEMİ...................................................... 113 2. ARAŞTIRMANIN MODELİ VE HİPOTEZLERİ ................................... 113 3. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ ..................................................... 115 3.1. Araştırmanın Örneklemi...................................................... ...... 115 3.2. Veri Toplama Araçları ................................................................ 116 3.3. Anketin Uygulanması ................................................................ 120 3.4. Analiz Yöntemi........................................................ ................... 121 ix 4. BULGULAR ................................................................ ......................... 121 4.1. Demografik Bulgular ................................................................ .. 121 4.2. Kullanılan Ölçeklerle İlgili Tanımlayıcı İstatistikler ve Güvenirlik Analizi Sonuçları..................................................... 126 4.3. Demografik Değişkenler ile Güvenlik Kültürü Değişkenleri Arasındaki İlişkiler..................................................... ................ 127 4.4. Güvenlik Kültürü Değişkenleri ile Güvenlik Performansı Değişkenleri Arasındaki İlişkiler ............................................... 134 5. GENEL DEĞERLENDİRME ................................................................ .. 143 6. SONUÇ ................................................................ ................................. 152 KAYNAKLAR....................................................... ........................................ 155 EKLER........................................................... ............................................... 169