İÇİNDEKİLER Önsöz 5 Foreword 7 Kısaltmalar 13 I. EŞİTLİK VE AYRIMCILIK YASAĞI İLKELERİ VE ARALARINDAKİ İLİŞKİ 15 1. Eşitlik İlkesi 15 2. Ayrımcılık Yasağı İlkesi 18 3. Eşitlik İle Ayrımcılık Yasağı İlkeleri Arasındaki İlişki 23 II. CİNSİYETE DAYALI AYRIMCILIK YASAĞI VE NİTELİĞİ 25 III. CİNSİYETE DAYALI DOĞRUDAN VE DOLAYLI AYRIMCILIK 33 1. Doğrudan ve Dolaylı Ayrımcılık Teorilerinin Kaynakları ve Gelişim Süreci 33 1.1. ABD Hukuku’nda Farklı Muamele ve Farklı (Olumsuz) Etki Teorileri 33 1.2. AB Hukuku’nda Doğrudan ve Dolaylı Ayrımcılık Teorileri 35 1.3. Uluslar arası Sözleşmelerde Durum 36 1.4. Türk Hukuku 37 2. Cinsiyete Dayalı Doğrudan Ayrımcılık 39 2.1. Genel Olarak 39 2.2. ABD Hukuku’nda Cinsiyete Dayalı Farklı Muamele 40 2.3. AB Hukuku’nda Cinsiyete Dayalı Doğrudan Ayrımcılık 41 3. Cinsiyete Dayalı Dolaylı Ayrımcılık 42 3.1. Genel Olarak 42 3.2. ABD Hukuku’nda Cinsiyete Dayalı Farklı (Olumsuz) Etki 42 3.3. AB Hukuku’nda Cinsiyete Dayalı Dolaylı Ayrımcılık 45 4. Doğrudan ve Dolaylı Ayrımcılıkta Kasıt Unsuru 47 4.1. Doğrudan Ayrımcılıkta Kasıt Unsuru 47 4.1.1. AB Hukukunda Kasıt Unsuru 47 4.1.2. ABD Hukuku’nda Kasıt Unsuru 48 4.2. Dolaylı Ayrımcılıkta Kasıt Unsuru 50 IV. DOĞRUDAN CİNSİYET AYRIMCILIĞININ İSTİSNALARI VE DOLAYLI CİNSİYET AYRIMCILIĞINI HAKLI KILAN OBJEKTİF HAKLI NEDENLER 53 1. Doğrudan Cinsiyet Ayrımcılığının İstisnaları 53 1.1. Genel Olarak 53 1.2. Hukuksal Metinlerde Yer Verilen İstisnalar 55 1.2.1. Biyolojik Nedenler 55 a. Uluslar arası Sözleşmelerde Biyolojik Neden 55 aa. Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri 55 ab. Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri 57 ac. Avrupa Konseyi Sözleşmeleri 57 b. ABD Hukuku 58 c. AB Hukuku’nda Biyolojik Neden 60 ç. Türk Hukuku’nda Biyolojik Nedenler 61 ça. Gebelik ve Doğum 62 çb. Ay Hali 63 1.2.2. Olumlu Önlemler 67 a. Uluslar arası Sözleşmelerde Olumlu Önlem 67 aa. Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri 67 ab. Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri 67 ac. Avrupa Konseyi ve Olumlu Önlem 68 b. ABD Hukuku’nda Olumlu Önlem 68 c. AB Hukuku’nda Olumlu Önlem 69 ç. Türk Hukuku’nda Olumlu Önlem ve Örnekleri 70 ça. İş Sözleşmesini Fesheden Yeni Evli Kadınların Kıdem Tazminatı Hakkı 72 çb. İşverenleri Kadınları İşe Almaya Teşvik 78 çç. Gece Postalarında Çalıştırılan Kadınların İşyerine Götürülüp Getirilmeleri 80 çd. Eşleri de Gece Postasında Çalışan Kadınların Posta Değişikliği Talep Hakkı 80 çe. Çocuklu Kadınların Emzirme Odası ve Yurtlardan Yararlanmaları 81 1.2.3. İşin Niteliği 82 a. Uluslar arası Sözleşmelerde İşin Niteliği 82 aa. Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri 82 ab. Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri 85 ac. Avrupa Konseyi Sözleşmeleri 86 b. ABD Hukuku’nda İşin Niteliği 87 c. AB Hukuku’nda İşin Niteliği 89 ç. Türk Hukuku’nda İşin Niteliği 91 ça. İş Kanunu’nda Yasaklanan İşler 92 çb. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği’ndeki Sınırlamalar 93 1.3. İstisnaların Periyodik Olarak Gözden Geçirilmeleri Gerekliliği 98 1.4. ABD ve AAD İçtihatlarında İşin Niteliği İstisnası Kapsamında Olduğu Kabul Edilen Durumlar 101 1.4.1. Güvenlik 101 a. Üçüncü Kişilerin Güvenliği 103 b. Kamu Güvenliği 103 1.4.2. Onur ve Özel Yaşam 105 a. İşçinin Onur ve Özel Yaşamının Korunması 105 b. Üçüncü Kişilerin Onur ve Özel Yaşamının Korunması 106 ba. ABD İçtihatları 106 bb. AAD İçtihatları 110 1.4.3. Müşteri Tercihi 110 1.4.4. İşin Niteliğinin Rol Model Gerektirdiği Durumlar 112 1.4.5. İşverenin Dini İnancı ve Ahlak Anlayışı 113 1.4.6. Dini Yasaklar 116 1.4.7. Sanatsal (Artistik) Gerçekçilik 116 2. Dolaylı Cinsiyet Ayrımcılığını Haklı Kılan Objektif Haklı Nedenler ve İş Gerekleri 117 2.1. ABD Hukuku ve İş Gerekleri 117 2.2. AİHM ve AAD İçtihatlarında Objektif Haklı Neden 118 2.2.1. AİHM İçtihatlarında Objektif Haklı Neden 118 2.2.3. AAD İçtihatlarında Objektif Haklı Neden 120 2.3. ABD ve AAD İçtihatlarında İş Gerekleri ve Objektif Haklı Nedenler Kapsamında Olduğu Kabul Edilen Durumlar 122 2.3.1. ABD ve AAD İçtihatlarında İş Gereği Olan veya İşle İlgili Nedenler 123 a. Eğitim, Nitelik, Kıdem ve Deneyime İlişkin Talepler 123 aa. Eğitim ve Nitelikler 123 ab. Kıdem ve Deneyim 124 aba. AB Hukuku 124 abb. ABD Hukuku 126 b. İşçinin Esnekliği 129 ba. Mobilite 129 bb. Sosyal Olmayan Saat ve Zamanlarda Çalışma 130 c. İşçinin Çalışma Performansı (Verimliliği) 131 ç. Boy, Kilo ve Fiziksel Çevikliğe İlişkin Talepler 131 ça. ABD İçtihatları 131 çb. AAD İçtihatları 138 2.3.2. AAD İçtihatlarında İşletmeyle İlgili Nedenler 139 2.3.3. AAD İçtihatlarında Kamu Yararıyla (Sosyal Politikayla) İlgili Nedenler 142 a. İstihdamın Teşviki 144 b. Küçük İşyerlerini Teşvik 145 Yararlanılan Kaynaklar 147 Kavramlar Dizini 153