a GENEL ÖZET -- -- -- -- Gümrük Birliği ve Dış İlişkiler konusuna ilişkin bu çalışma, İKV'nin Türkiye’nin AB’ye giriş sürecinde gerçekleştireceği mevzuat değişiklikleri konusundaki kitapçık serisinin onbirincisidir. Dizinin, AB’ye giriş sürecinin genel içeriğini anlatan ilk kitapçığı Mayıs 2001’de yayınlanmıştır. Kitapçık dizisi, Türk iş dünyasına ve Türk toplumuna Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne katılım sürecinde gerçekleştirilmesi zorunlu olan mevzuat uyumunun çeşitli alanlarda ortaya çıkaracağı değişiklikleri açıklayabilme ve değişimin etkileri konusunda fikir üretmeye teşvik etme amacını taşımaktadır. -- -- -- -- Dizinin tüm diğer yayınları gibi bu kitapçık da iki bölümden oluşmaktadır: İlk bölüm “Gümrük Birliği, malların serbest dolaşımı ve dış ticaret politikaları konularındaki AB müktesebatının genel bir görünümünü” vermektedir. Bu bölümde okuyucu AB müktesebatının temel mantığının analizini bulacaktır. İkinci bölümde ise aynı konularla ilgili olarak “Türkiye’deki hukuki durum ve uygulamalar” değerlendirilmektedir. Gerek AB gerek Türkiye bölümünü hazırlayan uzmanlar Türkiye – AB Gümrük Birliği ilişkisine odaklanmış ve söz konusu ilişkiyi kendi uzman görüşleri çerçevesinde ve özellikle teknik açıdan incelemişlerdir. -- -- -- -- Kitapçıkta yer alan değerlendirmeler doğrultusunda; Türkiye’nin Gümrük Birliği ve Ticaret Politikası alanında AB müktesebatına uyumunun tatmin edici düzeyde olduğu anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra, malların serbest dolaşımı, gümrükler, tüketici ve halk sağlığı gibi alanlarda da önemli mesafe katedildiği ortaya çıkmaktadır. Ancak gerek Katılım Ortaklığı Belgesi’nde gerek Ulusal Program’da yer alan öncelikler baz alındığında, uyumun henüz tamamlanmış olmadığı, Gümrük Birliği ilişkisinin, yukarıda sayılan alanların yanı sıra, dış ilişkiler ve rekabet politikaları gibi konularda da daha yüksek seviyeli bir uyumu gerektirdiği görülmektedir. -- -- -- -- Ortak ticaret politikasına uyum konusunda teknik mevzuat dışındaki hemen hemen tüm yükümlülüklerin yerine getirildiği anlaşılmaktadır. Dış İlişkiler alanında Türk mevzuatının bu alandaki düzenlemelerinin AB mevzuatına uyumunun tatmin edici seviyede olduğunu AB Komisyonu 2000 ve 2001 yılı İlerleme Raporlarında da teyit etmektedir. Türkiye 1996 yılından bu yana bu alanda önemli ve hızlı gelişme kaydetmiştir. Ancak, AB’nin tercihli düzenlemeleri dinamik bir süreçtir. Bu çerçevede Türkiye’nin karar alma mekanizması içerisinde doğrudan yer almamasından kaynaklanan nedenlerle AB’nin ticaret politikası alanındaki uygulamalarına belirli bir gecikme ile uyum sağlanması söz konusudur. 36. Ortaklık Konseyi Kararı’nda, Topluluğun tercihli rejimine uyum sağlanması Türkiye’nin yükümlülüğü olarak öngörülmekle birlikte, ülkemizin müzakere yürütmek zorunda bulunduğu ülkelerin bu tür bir yükümlülüğü bulunmamaktadır. Bu durumda, ilgili bazı ülkelerin müzakereye sıcak yaklaşmamaları Türkiye açısından bir sorun teşkil etmektedir. Dolayısıyla bu alanda AB Komisyonu tarafından Türkiye’ye siyasi ve teknik destek verilmesi gerekmektedir. Bugüne dek danışma mekanizmalarının düzenli ve yeterli işletilememesi sebebiyle tatmin edici bir işbirliği sağlanamamıştır. Oysa konu yalnızca Türkiye’nin çabaları ile çözülecek bir sorun değildir. Gümrük Birliği ruhu, gelecekteki tercihli ticaret anlaşmalarının, Türkiye’nin üstlenmek zorunda kalacağı hazır bir formattan ziyade, her iki tarafın da koşulları dikkate alınarak yapılmış anlaşmalar olmasını gerektirmektedir. -- -- -- -- Bilindiği gibi, Türkiye Gümrük Birliği kararının uygulamaya koyulmasından itibaren geçen süre içerisinde rekabet politikası alanında temel ve önemli hukuki düzenlemeler oluşturmuştur. Dolayısıyla, taraflar arasında ticari koruma tedbirlerinin kaldırılması için önemli mesafe kaydedilmiştir. Bu çerçevede eksik olan ve tamamlanması gereken çalışmaların ivedilikle tespit edilip bir takvime bağlanması ihtiyacı bulunmaktadır. -- -- -- -- Kısa bir değerlendirme yapılacak olursa; Gümrük Birliği’nin Türk sanayiine ve Türk ekonomisine yönelik yasal teknik altyapıya önemli faydaları olduğu söylenebilir. Türk firmaları gerek AB gerek uluslararası piyasalar karşısındaki rekabet gücünü kanıtlamış, Gümrük Birliği’nin kapsadığı alanlardaki Türk mevzuatı büyük ölçüde uluslararası norm ve standartlarla uyumlaşmıştır. Temelde karar alma mekanizmasında yer alınmayan bir Birliğin aldığı kararlara ve öngördüğü uygulamalara Gümrük Birliği’nin kapsadığı alanlar itibariyle uygun davranılması gereğinden kaynaklanan çeşitli sorunlar da bulunmakla birlikte, bu tip sorunların çözümüne yönelik mekanizmaların 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nda bulunduğu da unutulmamalıdır. -- -- -- -- Kaldı ki, başta iş dünyası olmak üzere Türkiye’deki hemen hemen tüm kesimler, kısa vadede çeşitli sorunların yaşanacağını bilmelerine karşın, Gümrük Birliği’ni tam üyelik hedefi doğrultusunda çok önemli bir adım olarak değerlendirmiş ve bu nedenle desteklemiştir. Türkiye’nin hedefi AB tam üyeliğidir ve Gümrük Birliği bu yöndeki en önemli kilometre taşlarından birini oluşturmaktadır. -- -- -- -- Türkiye ile AB arasındaki bu önemli ilişkinin mevcut aksaklıklarının giderilmesi ve daha iyi işleyebilmesinin sağlanması da ülkemizin ekonomik çıkarları açısından ayrı bir önem taşımaktadır. Çalışmamızın bu alanlardaki değerlendirmelerin daha ileri götürülebilmesi için teknik bir baz teşkil edeceğini umuyoruz. --