İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR İ ÖZET İİİ ABSTRACT V İÇİNDEKİLER Vİİ TABLOLAR Xİ ŞEKİLLER Xİİİ GRAFİKLER XİV KISALTMALAR XV GİRİŞ 1 1. EVRENSEL HİZMET: KAVRAM, GEREKÇELER VE TÜRKİYEDE EVRENSEL HİZMET UYGULAMALARI 5 1.1. Kamu Hizmeti Kavramı 5 1.2. Evrensel Hizmet Kavramı 6 1.2.1. Sunulan Hizmet 10 1.2.2. Hizmetin Sunulduğu Kullanıcı Grupları 13 1.2.3. Hizmetin Fiyatlandırılması 14 1.3. Evrensel Hizmet Sunumunun Gerekçeleri 15 1.3.1. Erdemli Mallara Erişimin Sağlanması 15 1.3.2. Temel Hak ve Hürriyetlerin Güvence Altına Alınması 16 1.3.3. Gelir Dağılımının Düzenlenmesi 17 1.3.4. Dışsallıklar 18 1.4. Evrensel Hizmet Sunumunun Olumsuz Yönleri 22 1.5. Türkiye'de Evrensel Hizmet Örnekleri 24 2. POSTA HİZMETLERİ VE POSTA SEKTÖRÜ, EVRENSEL POSTA HİZMETİ 27 2.1. Posta Hizmetleri ve Posta Sektörü 27 2.1.1. Posta Pazarının Segmentleri 30 2.1.2. Posta Endüstrisi 32 2.1.3. Posta Hizmetlerinde Değer Zinciri 35 2.2. Posta Hizmetlerinin İktisadi Analizi 37 2.2.1. Posta Hizmetlerinde Ölçek Ekonomileri 37 2.2.1.1. Posta Değer Zincirinin Bütününde Ölçek Ekonomileri 38 2.2.1.2. Toplama Faaliyetinde Ölçek Ekonomileri 40 2.2.1.3. Tasnif Faaliyetinde Ölçek Ekonomileri 40 2.2.1.4. İletim Faaliyetinde Ölçek Ekonomileri 41 2.2.1.5. Dağıtım Faaliyetinde Ölçek Ekonomileri 41 2.2.2. Posta Hizmetlerinde Yoğunluk Ekonomileri 42 2.2.3. Posta Hizmetlerinde Kapsam Ekonomileri 43 2.3. Evrensel Posta Hizmeti 45 3. ULUSLARARASI YAKLAŞIMLAR VE ÜLKE ÖRNEKLERİ; TÜRKİYEDE EVRENSEL POSTA HİZMETİ 49 3.1. Evrensel Posta Hizmetinde Uluslararası Yaklaşımlar 49 3.1.1. Dünya Posta Birliği 49 3.1.2. Avrupa Birliği 51 3.1.2.1. Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyinin 2002/39/EC Sayılı Direktif ile Değişik 97/67/EC Sayılı Direktifi 52 3.1.2.2 Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyinin 2008/6/EC Sayılı Direktifi ve Posta Hizmetleri Piyasasında Tam Serbestleşme 56 3.1.2.3. Avrupa Birliğinde Posta Sektörü ve Evrensel Posta Hizmeti 58 3.2. Ülke Örnekleri 63 3.2.1. İsveç Posta Sektörü 63 3.2.2. Yeni Zelanda Posta Sektörü 65 3.2.3. Birleşik Krallık Posta Sektörü 66 3.3. Türkiye'de Evrensel Posta Hizmeti 68 3.3.1. Türkiye Posta Sektörünün Genel Değerlendirmesi 68 3.3.2. Evrensel Posta Hizmeti Yükümlüsü 70 3.3.3. Evrensel Posta Hizmetinin Kapsamı 74 3.3.4. Tekel Kapsamındaki Hizmetler 75 3.3.5. Diğer Münhasır Haklar 76 4. EVRENSEL POSTA HİZMETİ REGÜLASYONU 77 4.1. Evrensel Hizmet Regülasyonunda Uygulanacak Temel İlkeler 78 4.1.1. Etkinlik 78 4.1.2. Tarafsızlık 79 4.1.3. Şeffaflık 79 4.1.4. Orantısallık 80 4.1.5. Uygulanabilirlik 80 4.1.6. Kesinlik 80 4.2. Evrensel Hizmetin Finansman Yöntemleri 80 4.2.1. Evrensel Hizmet Yükümlüsüne Tekel Alanı Ayrılması 80 4.2.2. Genel Vergilerden Tazmin 82 4.2.3. Evrensel Hizmet Fonu 84 4.2.4. Öde veya Oyna 86 4.2.5. Şebekeye Erişim Fiyatlarının Yükseltilmesi 87 4.3. Evrensel Hizmet Sağlayıcının Belirlenmesi 89 4.3.1. Yerleşik İşletmecinin Görevlendirilmesi 90 4.3.2. İmtiyaz Yöntemi 90 4.3.3. Evrensel Hizmet Yükümlülüğünün Bütün İşletmecilere Uygulanması 91 4.4. Sonuç 92 5. EVRENSEL POSTA HİZMETİ SUNUMUNUN EK MALİYETİNİN HESAPLANMASI VE TÜRKİYE POSTA SEKTÖRÜNDE EVRENSEL HİZMET SAĞLAYICININ MALİYET ANALİZİ 96 5.1. Evrensel Hizmetin Ek Maliyetinin Hesaplanması 96 5.1.1. Evrensel Hizmet Yükümlülüğünün Sağladığı Avantajlar 98 5.1.2. Evrensel Hizmet Sunumunun Ek Maliyetinin Hesaplanma Yöntemleri 99 5.1.2.1. Net Kaçınılabilir Maliyet Yöntemi 100 5.1.2.2. Dağıtılmış Maliyet Yöntemi 100 5.1.2.3. Piyasaya Giriş Fiyatlandırması Yöntemi 101 5.1.2.4. Rekabetçi Piyasalarda Net Kaçınılabilir Maliyet Yöntemi 102 5.1.2.5. Toplam Refah Yaklaşımı 103 5.2. Türkiye Posta Sektöründe Evrensel Hizmet Sağlayıcının Maliyet Analizi 104 5.2.1. Kullanılan Veri Seti 104 5.2.2. Verilerin İncelenmesi 105 5.2.3. Toplam Maliyet Fonksiyonu 107 5.3. Sonuç 115 SONUÇ VE TÜRKİYE POSTA SEKTÖRÜNDE EVRENSEL HİZMET REGÜLASYONU İÇİN ÖNERİLER 117 KAYNAKLAR 123 EK : PTT GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN MALİYET ANALİZİNDE KULLANILAN VERİ SETİ 128