İÇİNDEKİLER Önsöz 5 Kısaltmalar 11 GİRİŞ 13 BİRİNCİ BÖLÜM: ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN SOSYAL HAKLARIN NİTELİĞİ I. SOSYAL HAKLARIN VAROLUŞ DİNAMİKLERİ 20 A. Sosyal Hakların Düşünsel (Felsefi) Temelleri 20 B. Sosyal Hakların Tarihsel Gelişimi 22 1. Sosyal Hakların Ortaya Çıkmasına Yol Açan Koşullar 22 2. Sosyal Hakların Ortaya Çıkmasını Açıklayan Teoriler 25 II. SOSYAL HAKLAR EKSENİNDE ANAYASACILIĞIN DÖNÜŞÜMÜ 28 A. Klasik Anayasacılık 29 1. Genel Olarak 29 2. Prosedürel Anayasa Anlayışı 30 B. Sosyal Haklar Anayasacılığı 33 1. Yeni Bir Anayasacılığa Duyulan İhtiyaç 33 2. Sosyal Anayasa Anlayışı 34 3. Sosyal Haklar Anayasacılığının Gelişimi 36 C. Yoksulluk Bağlamında Anayasacılık 40 1. Bir İnsan Hakları Sorunu Olarak Yoksulluk 41 2. Yoksulluk Karşısında Anayasacılığı Yeniden Düşünmek 44 III. SOSYAL HAKLARIN NORMATİF ANLAMI 48 A. Hak Teorisi Açısından 48 1. Sosyal Haklar Haktır 48 2. Sosyal Haklar Menfaatleri Korur 50 3. Sosyal Hakların "Pozitif" Olduğu İddiası 51 4. Negatif/Pozitif Hak Ayrımının Geçersizliği 52 B. Sosyal Hakların Unsurları 56 1. Sosyal Hakların Gerekçesi/Sebebi (Z): İnsan Onuru 57 a. Genel Olarak 57 b. Anayasacılık Perspektifinden 58 c. İnsan Onurunun Normatif Anlamı 62 aa. Yetkilendirme ve Sınırlandırma 63 bb. Ampirik ve İçsel 69 cc. Sentez: Sosyal Haklar İçin İnsan Onuru 70 2. Sosyal Hakların Sahibi/Yararlanıcıları (X) 74 3. Sosyal Hakların İçeriği/Kapsamı (P) 75 4. Sosyal Hakların Muhatabı (Y) 80 C. Değerlendirme 82 İKİNCİ BÖLÜM: KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA YARGISINDA SOSYAL HAKLARIN DAVA EDİLEBİLİRLİĞİ I. SOSYAL HAKLARIN DAVA EDİLEBİLİRLİĞİ SORUNU 91 A. Dava Edilebilirlik Kavramı 96 B. Sosyal Hakların Dava Edilebilirliğine Yönelik Temel İtirazlar ve Bunların Geçersizliği 109 1. Genel Olarak 111 2. Özel Olarak 113 a. Çok Merkezlilik İtirazı 114 b. Demokratik Meşruluk İtirazı 117 C. Sosyal Hakların Yargısal Denetimi Tipolojisi 121 1. Zayıf Denetim Teorisi: Zayıf Mahkemeler, Güçlü Haklar 122 2. Yeni Bir Tipoloji: Sonuçlar Yerine Süreçler 123 a. Uyumlu/itaatkâr Denetim 125 b. Etkileşimli Denetim 126 c. Deneyselci Denetim 127 d. Yönetimsel Denetim 128 e. Emredici Denetim 128 3. Mahkemelerin Rol Anlayışı ve Katalizör Mahkeme Teorisi 129 II. SOSYAL HAKLAR EKSENİNDE ANAYASA YARGISININ SINIRLARI: ABD GERÇEKTEN BİR İSTİSNA MI? 133 A. Sosyal Hakların ABD Serüveni 136 B. Federal Yüksek Mahkeme'nin Sosyal Haklara Yaklaşımı 141 C. Federe Düzeyde Sosyal Hakların Korunması 146 1. Eğitim Hakkı 148 2. Sosyal Yardım Hakkı 155 III. KARŞILAŞTIRMALI YARGISAL UYGULAMA 161 A. Güney Afrika 166 1. Güney Afrika'da Sosyal Hakların Anayasal Seyri 166 2. Güney Afrika Anayasa Mahkemesinin Sosyal Haklara Yaklaşımı 172 a. Birinci Dalga: Makullük 173 b. İkinci Dalga: Sosyal Hakların Usul Boyutu 190 3. Değerlendirme 205 B. Kolombiya 206 1. Kolombiya'da Sosyal Hakların Anayasal Seyri 207 2. Kolombiya Anayasa Mahkemesinin Sosyal Haklara Yaklaşımı 212 a. Bağlantılı Hak Doktrini 213 b. Agari Geçim Seviyesi Doktrini 214 c. Yapısal Anayasaya Aykırılık Hali 223 3. Değerlendirme 232 C. Hindistan 236 1. Hindistan'da Sosyal Hakların Anayasal Seyri 237 2. Hindistan Yüksek Mahkemesinin Sosyal Haklara Yaklaşımı 240 a. Konut Hakkı 247 b. Eğitim Hakkı 254 c. Beslenme Hakkı 259 3. Değerlendirme 263 IV. SOSYAL HAKLAR İÇİN YENİ BİR PARADİGMA: DİYALOĞA DAYALI AKTİVİZM 264 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ'NİN SOSYAL HAKLAR BİLANÇOSU I. SOSYAL HAKLARIN TÜRKİYE SERÜVENİ 277 A. 1961 Öncesi 278 B. 1961 Anayasası Dönemi 282 1. Anayasal Tanımaya Yol Açan Dinamikler 282 a. Genel Olarak 282 b. Türkiye Özelinde 284 2. 1961 Anayasasının Sosyal Nitelikleri 287 3. Sosyal Hakların Normatif Sınırı 292 B. Yürürlükteki Anayasal Düzen 300 1. 1982 Anayasasının Sosyal Nitelikleri 300 2. Sosyal Hakların Kritik Eşiği: 65'inci Madde 306 II. SERÜVENİN ANAYASA MAHKEMESİNDEKİ İZDÜŞÜMLERİ 315 A. Norm Denetimi 316 1. Birinci Dalga: Tedirgin İzler 320 2. İkinci Dalga: Mahkemenin Sosyal Hak Açılımı 329 3. Üçüncü Dalga: Sosyal Hakların Duraklama Dönemi 337 4. İki Kararın Düşündürdükleri 351 a. Emekli İkramiyesinde Otuz Yıl Sorunu 352 b. Köy Korucularının Sigortalılık Sorunu 357 B. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru 360 1. Bireysel Başvurunun Sosyal Haklar İçin Anlamı 360 2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Sosyal Hak Anlayışı 362 a. Sağlık Hakkı 367 b. Sosyal Güvenlik Hakkı 370 c. Konut Hakkı 374 3. Değerlendirme 376 III. KARŞILAŞTIRMALI GÖZLEM IŞIĞINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ 377 A. Genel Gözlemler 377 B. Anayasa Mahkemesinin İçtihat Analizi 379 C. Değerlendirme 383 SONUÇ 387 Kaynakça 393 Dizin 419 Özgeçmiş 423