İçindekiler Önsöz 5 Kısaltmalar Cetveli 13 Giriş 15 Birinci Bölüm ULUSLARARASI KORUMAYA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR I. GÖÇ VE SIĞINMA HUKUKUNA GENEL BAKIŞ 21 A. Sığınma Hukukunun Kısa Tarihçesi 21 B. Teorik Görüşler 23 II. ULUSLARARASI HUKUKTA SIĞINMA 24 A. Uluslararası Hukukta Sığınmanın Gelişimi 24 1. Tarihi Süreç 24 2. "Sığınma"nın Bir Hak Olup Olmadığı Sorunu 28 B. Sığınmaya İlişkin Temel Kavramlar 32 1. Mülteci 32 a. Mülteci Kavramı 32 b. Mülteci Statüsünün Unsurları 37 (1) Ülke Dışında Bulunmak 37 (2) Haklı Nedenlerle Zulüm Korkusu 38 i. Irka Dayalı Zulüm 39 ii. Dine Dayalı Zulüm 40 iii. Belli Sosyal Gruba Aidiyete Bağlı Zulüm 40 iv. Siyasi Görüş Nedeniyle Zulüm 41 c. Mültecilere Tanınan Haklar 43 (1) 1951 Cenevre Sözleşmesi'nde Tanınan Haklar 44 i. Fiziken Bulunmaya Bağlı Haklar 46 ii. Hukuka Uygun Bulunmaya (Lawful Residence) Bağlı Haklar 46 iii. Hukuka Uygun Kalmaya (Lawful Stay) Bağlı Haklar 47 iv. Sürekli Oturmaya (Durable Residence) Bağlı Haklar 47 (2) Sözleşme'de Düzenlenen Genel Muameleye İlişkin Standartlar 48 (3) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde Tanınan Haklar 50 d. Mültecilik Statüsünün Sona Ermesi 55 2. Sığınmacı (Asylum Seeker) 57 3. Göçmen (Migrant) 59 4. Yerinden Edilmiş Kişiler (Displaced Persons) 60 III. GEÇİCİ KORUMA (TEMPORARY PROTECTION) 66 A. Genel Bilgiler 66 1. Geçici Mülteci (Temporary Refugee) Kavramı 66 2. Kavramsal Çerçeve 71 3. Geçici Korumanın Kapsamı 75 4. Geçici Korumanın Unsurları 76 a. Kitlesel Akın (Mass Influx) 77 b. Kitlesel Akının Ani Gelişmesi 78 c. Devlet Kapasitesi 79 d. Bireysel Usullerin Yetersiz Kalması 80 IV. GEÇİCİ KORUMA - ULUSLARARASI KORUMA İLİŞKİSİ 84 İkinci Bölüm AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMA I. AVRUPA BİRLİĞİ'NİN GÖÇ VE SIĞINMA POLİTİKASI 95 A. Avrupa Birliğinin İşleyişine Dair Antlaşmada Yer Alan Hükümler 95 B. AB Hukukunda Göç ve İlticaya İlişkin İkincil Mevzuat 101 1. Sorumlu Devletin Belirlenmesine İlişkin Konsey Tüzüğü 102 2. Avrupa Birliği Vasıf Yönergesi 103 II. AVRUPA BİRLİĞİ UYGULAMASINDA GEÇİCİ KORUMA 105 A. Genel Bakış 105 B. AB Geçici Koruma Yönergesi 111 1. Geçici Koruma Yönergesi'nin Hukuki Dayanağı 111 2. Geçici Koruma Yönergesi'nin Amacı ve Kapsamı 112 3. Yönerge Kapsamında Geçici Korumanın Unsurları 113 a. Kitlesel Akın/ Kitlesel Sığınma (Mass Influx) Kavramı 115 (1). Kitlesel Sığınmanın Önceden Belirlenip Belirlenemeyeceği Sorunu 118 (2). Kitlesel Akının İstisnai Niteliği 118 b. Geçici Koruma Sisteminin İşleyişi ile Sığınma Sisteminin Kitlesel Akın ile Baş Etme Kapasitesi 119 c. Muhtemel bir Kitlesel Akın için Geçici Koruma Kararı Alınması 122 4. Geçici Koruma Yönergesi'nin Yürürlüğe Konması Usulü 123 5. Geçici Koruma Rejiminin Süresi 126 6. Geçici Korumadan Hariç Tutulma ve Geçici Koruma Rejiminin Sona Ermesi 127 a. Geçici Korumadan Hariç Tutulma 127 b. Geçici Korumanın Sona Ermesi 128 7. Geçici Korumanın Sona Ermesinden Sonra Geri Dönüş 129 a. Gönüllü Geri Dönüş 130 b. Zorunlu Geri Dönüş 130 III. GEÇİCİ KORUMA SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ 131 A. Üye Devletlerin Geçici Korunanlara Yönelik Yükümlülükleri 131 1. Oturma İzni, Vize, Bilgi ve Geri Kabul 134 2. Kayıt Altına Alma ve Kişisel Verilerin Korunması 135 3. Ücretli ya da Serbest Meslek Sahibi Olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik 135 4. Konaklama ve Barınma 136 5. Sosyal Refahın ve Tıbbi Bakımın Sağlanması 137 6. Eğitim Olanakları Sağlama 138 7. Aile Birleşmesi Sağlanması 139 8. Refakatsiz Küçüklere İlişkin Düzenlemeler 141 B. Uluslararası Belgelerden Doğan Diğer Yükümlülükler ve Sığınma Sistemine Erişim 143 C. Dayanışma ve Yük Paylaşımı 145 1. Mali Dayanışma 148 2. Fiziki Dayanışma 150 D. İdari İşbirliği 152 E. Yargısal Koruma 152 F. Değerlendirme 153 Üçüncü Bölüm TÜRK HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMA I. TÜRK HUKUKUNDA ULUSLARARASI KORUMA 157 A. YUKK'nin Yürürlüğünden Önceki Dönemde Türk Hukukunda Sığınma 159 1. Türk Sığınma Hukukuna Genel Bakış 159 a. Türk Hukukunda Coğrafi Kısıtlama ve Mülteci Statüsü 159 b. 1994 Yönetmeliği Döneminde Sığınma Uygulaması 162 c. Avrupa Birliği'ne Üyelik Sürecinin Sığınma Hukukuna Etkisi 163 d. AİHM Kararlarının Türk Sığınma Hukukuna Etkisi 166 B. YUKK Sonrası Türkiye'de Sığınma Hukuku Uygulaması 167 1. YUKK'nin Getirdiği Değişiklikler 167 II. TÜRK HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMANIN UYGULANMASI 170 A. Türk Hukuk Tarihinde Geçici Koruma 170 1. Tarihçe 170 2. Kuzey Iraklıların Hukuksal Statüleri 174 B. Suriyelilerin Hukuksal Konumu 177 III. TÜRK HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMA VE SURİYELİLER 177 A. Suriyelilerin Hukuki Statüsü 177 B. Geçici Koruma Yönetmeliği 180 1. Geçici Korumanın Öznesi 180 2. Geçici Korumada Usul 182 C. Geçici Koruma Statüsünün Sağladığı Haklar 184 1. Geçici Koruma Statüsü- Geri Gönderme Yasağı (Non- Refoulement) İlişkisi 186 2. Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma 193 3. Eğitim Hizmetleri 196 4. İş Piyasasına Erişim Hizmeti 202 5. Özel İhtiyaç Sahiplerine Yönelik Hizmetler 211 6. Olağan Sığınma Sistemine Erişim 211 7. Suriyeli Geçici Korunanların Türk Vatandaşlığını Kazanması 213 D. Suriyelilere Geçici Koruma Statüsünün Verilmemesi veya Geçici Koruma Statülerinin Sona Erdirilmesi 219 1. Geçici Koruma Statüsü Verilemeyecek yahut İptal Edilecek Kişiler 219 2. Geçici Korumanın Bakanlar Kurulu Kararıyla Sona Ermesi 220 3. Geçici Korumanın Bireysel Olarak Sona Ermesi 220 E. Geçici Koruma Yönetmeliğine İlişkin Değerlendirmeler 221 Dördüncü Bölüm KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA GEÇİCİ KORUMA I. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ 225 A. ABD İltica Hukukuna Genel Bakış 225 1. ABD Hukukunda Mülteci (Refugee) 226 2. ABD Hukuku Bağlamında Sığınmacı (Asylee) 228 3. Ertelenmiş Zorunlu Ayrılma (Deferred Enforced Departure -DED) 230 4. Şartlı İzin (Parole) 230 B. ABD'de Geçici Koruma 231 C. ABD'de Geçici Korumanın Şartları 234 D. ABD'de Geçici Korumada Usul 237 II. BİRLEŞİK KRALLIK 242 A. Birleşik Krallık Sığınma Hukukuna Genel Bakış 242 B. Birleşik Krallık Sığınma Hukukunda Mülteci (Refugee) 243 C. Birleşik Krallık Sığınma Hukukunda Sığınmacı (Asylee) 244 D. Birleşik Krallık Sığınma Hukukunda İnsani Koruma (Humanitarian Protection) 246 E. Birleşik Krallık Sığınma Hukukunda Geçici Koruma 247 F. Birleşik Krallık'ta Geçici Koruma'nın Şartları 249 III. AVUSTRALYA 252 A. Avustralya Sığınma Hukukuna Genel Bakış 252 B. Avustralya Hukukunda Ülke Dışı Yeniden Yerleştirme 253 1. Mülteci Kategori Vizesi 253 2. Özel İnsani Program Kategori Vizesi 255 3. Topluluk Teklifi Pilot Uygulaması (Community Proposal Pilot) 255 C. Avustralya Hukukunda Ülke İçi- Onshore Koruma 256 D. Avustralya Hukukunda Geçici Koruma 257 IV. ALMANYA 263 A. Almanya Sığınma Hukukuna Genel Bakış 263 1. Alman Hukukunda Mülteci ve Sığınmacı 264 2. Alman Sığınma Hukukunda İkincil Koruma Statüsü 265 B. Sığınma Başvurusunda Usul 266 C. Alman Hukukunda Geçici Koruma 270 Beşinci Bölüm GEÇİCİ KORUMANIN SONA ERMESİ I. GENEL OLARAK 277 II. AB HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMANIN SONA ERMESİ 279 A. Geçici Korumanın Sona Ermesinden Sonra Yapılacak İşlemler 286 1. Geçici Koruma ve Bireysel Sığınma Sistemine Erişim 287 2. Koruma İhtiyacının Ortadan Kalktığının Belirlenmesi 289 B. Geçici Koruma Sonrası Kalıcı Çözümler 294 1. Menşe Ülkeye Geri Gönderme (Repatriation) 294 a. Gönüllü Geri Dönüş (Voluntary Return) 295 b. Menşe Ülkeye Zorunlu Gönderme (Non-Voluntary Repatriation) 301 2. Yeni Ülkeye Yerleştirme (Resettlement) 309 3. Yerel Entegrasyon (Integration) 310 III. ÖRNEKLEM OLARAK ESKİ YUGOSLAVYA KRİZİNE İLİŞKİN GEÇİCİ KORUMA'NIN SONA ERMESİ 313 A. Avrupa Birliği Ülkelerinde Eski Yugoslavya Krizi'nin Ele Alınması 313 1. Bosna - Hersek İç Savaşı Sonrası Geçici Koruma 313 2. Kosova Krizi Bağlamında Geçici Koruma 320 B.

Avrupa Birliği Ülkelerinde Geçici Koruma Sonrası Menşe Ülkeye Dönüş 326 IV. TÜRK HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMANIN SONA ERMESİ 331 V. SURİYELİLERE İLİŞKİN GEÇİCİ KORUMANIN SONA ERMESİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER 334 SONUÇ VE ÖNERİLER 337 Kaynakça 345 Özgeçmiş 369