lÇlNDEKILER GlRtŞ 11 1.1. Afganistan 15 1.2. Coğrafi Yapısı 16 1.2.1. Yer Şekilleri 18 1.2.2. lklim 22 1.2.3. Bitki Örtüsü 23 1.2.4. Doğal Kaynaklar 24 1.3. Sosyal Yapı 26 1.3.1. Nüfus 32 1.3.2. Sağlık 34 1.3.3. Eğitim 36 1.3.4. Güzel Sanatlar 45 1.4. Ekonomik Yapı 47 1.4.l. Tarım 51 1.4.2. Sanayi ve Endüstri 53 1.4.3. Hizmetler 55 1.4.4. Ulaşım 56 2. AFGANlSTAN'DAKI ETNİK YAPI 59 2.1. Peş tunlar 61 2.2. Tacikler 62 2.3. Türkler 66 2.3.1. Özbekler 67 2.3.2. Türkmenler 69 2.3.3. Kazaklar 70 2.3.4. Kırgızlar 71 2.3.5. Karakalpaklar 72 2.3.6. Avşarlar 72 2.4. Hazarlar 73 2.5. Kafirler veya Nuriler 76 2.5.1. Vaigaliler 77 2.6. Çaraymaklar 78 2.6.1. Taimaniler 78 2.6.2. Firozkohiler 79 2.6.3. Teymurlar 79 2.6.4. Cemşidiler 80 2.7. Beluciler 80 2.8. Hindular 81 2.9. Araplar 82 2.10. Brahuiler 82 2.11. Pashayiler 83 2.12. Kürtler 84 5 Mehmet Ahlwrt ; :~!: :::ı:; :r~:; a~a·l·a.~ı.:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: :::::::::::::::::::::::::: :; 2.15. Darvaziler 86 2.16. Batı Punjabiler 86 2.17. Sindhiler 87 2.18. Gujur Rajastharıi 87 2.19. Nangalamiler 88 2. 20. Etnik Gruplar Arası ilişki fer 88 3. AFGANİSTAN'IN TARİHÇESİ 91 4. TÜRKİYE AFGANİSTAN İLİŞKiLERİ 135 5. ABD'nin AFGANiSTAN POLlTlKASI 1S3 6. AFGANİSTAN ÜZERlNDE OYNANAN OYUNLAR 163 6.1. Afganistan - Rusya Ilişkilcri 163 6.2. Afganistan - Pakistan İlişkileri 167 6.3. Afganistan - İran llişkileri 169 6.4. Afganistan - Çin tlişkileri 172 6.S. Peştunistarı Sorunu 17S 6.6. Uyuşturucu Ticareti 177 6. 7. Afganistan'ın Jeostratejisi 185 6.8. Afganistan Sorununun Uluslararası Boyutları 187 6.9. Afganistan Üzerindeki Güç Mücadelesi 192 6.10. Afganistan'da Türkiye'nin Stratejileri Nelerdir? 198 6.11. Afganistan Sorunu Pakistan ile Ortak Bir Çözüme Kavuşur mu? 204 6.12. Afganistan Meselesi Nasıl Çözülür? 206 6.13. Afganistan'daki Siyasi Partiler ve Muhalif Gruplar 208 6.13.1. Kökten Dinci Partiler 208 6.13.1.1. Hizb-i İslami (İslam Partisi) 208 6.13.1.2. Cemiyet-i İslami (İslam Toplumu) 209 6.13.1.3. Iııihad-i İslami (İslam Birliği) 210 6.13.1.4. Hizb-i İslami Halis 210 6.13.2. Liberal Partiler 211 6.13.2.1. Harcket-i İnkılabı İslami (İslami Devrim Hareketi) 2 ll 6.13.2.2. Mahaz-ı Milli İslami (Ulusal İslami Cephesi) 212 6.13.2.3. Cephe-i Necat-i Milliye (Ulusal Kurtuluş Cephesi) 212 6.13.2.4. lıuhad-ı İslami Velaheyer-i Şimal-i Afganistan (Kuzey Afganistan llcri İslam Birliği) 213 6. 13.3. Sol Partiler 214 6.13.3.1. Afganistan Milleti (Afgan Ulusu) 214 6.13.3.2. Sama/ Sazman-i Azad-i Milleti Afganistan 214 6.13.3.3. Şula-i Cavid (Sonsuz Meşale ) 21S 6. 13.3.4. Sütem-i Milli (Ulusal Baskı) 215

6.13.4. Kuzey İttifakını Oluşturan Partiler 215 6.13.4.l. Cerniyeı-i lslam 216 6.13.4.2. Cünbüş-i Milli-i lslami Afganistan (Afganistan Milli lslami Hareketi) 216 6.13.4.3. Hizb-i Vahdet (Birlik Partisi) 216 6.14. Afgan Mültecileri 218 7. 11 EYLÜL 223 8. AFGANISTAN'A ASKERİ OPERASYON 233 8.1. Uluslararası Hukukta Askeri Müdahale 233 8.1.1. BM Antlaşması Uyarınca Askeri Operasyonun Durumu 233 8.1.2. BM Güvenlik Konseyi ve 11 Eylül 235 8.1.3. Meşru Müdafaa Hakkı ve Askeri Operasyon 236 8.2. Harekata Hazırlık 238 8.2.1. Siyasi Ortamın Sağlanması 239 8.2.2. Askeri Güç Hazırlığı 24 l 8.3. Harekatın Başlaması 243 8.3.1. ABD'nin Savaş Stratejisi 244 8.3.2. Kuzey İttifakı Faktörü 244 8.3.3. ABD'nin Operasyondaki Etkin Silahları 245 8.3.4. Taliban Ne Yapabilir? 247 8.3.5. Operasyon ve Niteliğini Ortaya Koyan llk Günler 7 Ekim 2001 249 8.3.6. Kara Harekatı 252 8.4. Operasyon Sonrası Bölgedeki Durum 253 8.4. 1. Operasyon Ne Getirdi? 253 8.4.2. Usarne Bin Ladin'in Durumu 254 8.4.3. Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (UGYK/ISAF)'nin Kurulması ve Katkıda Bulunan Ülkeler 255 8.4.3.1. Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (UGYK/ISAF)'nin Tarihçesi 256 8.4.3.2. Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (UGYK/ISAF)'nin Görevi 258 8.4.3.3. Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (UGYK/ISAF)'ne Katkıda Bulunan Ülkeler ve Görevleri 259 8.4.3.4. Afganistan'da Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti 262 8.4.3.5. Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (UGYK/ISAF) Tarafından Tamamlanan ve Planlanan Saib (Cimic) Faaliyeti 263 8.4.3.6. Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (UGYK/ISAF) Görevinin Devralınmasından Sonra Türkiye Tarafından İcra Edilen Saib (Cimic) (Sivil - Asker işbirliği) Faaliyetleri 263 8.4.3. 7. Kabil Hava Meydan Komutanlığı 264 7 Mehmet Ahhurı 8.4.3.8. Türkiye'nin Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (UGYK/ISAF)'nin Komutasını Devralmasından Sonra Olan önemli Olaylar 265 8.4.3.9. Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (UGYK/ISAF)'nin Kuruluşu 266 8.4.3.10. Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (UGYK/ISAF)'nin Sorumluluk Sahası 266 8.4.4. Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (UGYK/ISAF) Komutasının Türkiye'ye Verilmesi 267 8.5. ABD'nin Askeri Operasyonu Devam Edecek mi? 272 8.6. Petrol Boru Hattı Planları ve Senaryoları 274 9. AFGANISTAN'IN YENiDEN YAPILANMASINDAKi EKONOMiK VE SiYASİ STRATEJiLER 285 9.1. Savaşın İzleri ve Operasyon Sonrası Genel Durum 285 9.2. Bonn Antlaşması (EK - 1) 286 Bonn Antlaşmasındaki Gruplar 287 9.2.1. Kuzey ittifakı "Şuray-ı Nezar" 287 9.2.2. Kuzey ittifakı "Hizb-i Vahdet" 288 9.2.3. Roma Grubu 288 9.2.4. Peşaver Grubu 289 9.2.5. Kıbrıs Grubu 289 9.3. 1386 Sayılı Güvenlik Konseyi Kararı (EK - 2) 290 9.4.1413 Sayılı Güvenlik Konseyi Kararı (EK - 3) 290 9.5. 1444 Sayılı Güvenlik Konseyi Kararı (EK - 4) 291 9.6 1510 Savıh Güvenlik Konseyi Kanın (EK - 5) . 291 9. 7. Geçici Yönetimin Kurulması ve Başkan Hamid Karzai 292 9.8. Loya Jirga 294 9.8.1. Loyajirga Nedir? 294 9.8.2. Loya Jirga'nın Özellikleri ve Faaliyetleri 294 9.9. Geçiş Yönetiminin Kurulması 296 9.10. Yeni Afganistan'ın Uluslararası Dengelerdeki Rolü 299 9.11. Afganistan'daki Liderler 300 9.11.1. Muhammed Zahir Şah 300 9.11.2. Hamid Karzai 301 9.11.3. General Abdürraşid Dostum 302 9.11.4. Ahmed Şah Mesud 304 9.11.5. Muhammed Fehim Han 305 9.11.6. Burhaneddin Rabbani 305 9.11.7. Dr. Abdullah Abdullah 306 9.11.8. İsmail Han 306 9.11.9. Molla Muhammed Ömer 306 9.11.10. Yunus Halis 308

9.12. Afganistan'ın Yeniden Yapılanması 308 9.12.1. Afgan Ordusu 317 10. AFGANlSTAN'A lLIŞKlN STRATEJİ MODELLERİ 323 10.1. Strateji Modeli l: Türkiye - Afganistan Strateji Modelleri 327 10.l.l. iyimser Strateji Modelleri 327 10.1.1.1. Kısa Vadede iyimser Strateji Modelleri 328 10.1. 1.2. Orta Vadede iyimser Strateji Modelleri 329 10.1.1.3. Uzun Vadede İyimser Strateji Modelleri 331 10.1.2. Köstürnser Strateji Modelleri 331 10.1.2.1. Kısa Vadede Kötümser Strateji Modelleri 332 10.1.2.2. Orta Vadede Kötümser Strateji Modelleri 332 10.1.2.3. Uzun Vadede Kötümser Strateji Modelleri 332 10.2. Strateji Modeli 2: Afganistan - ABD Strateji Modelleri 333 10.2.1. iyimser Strateji Modelleri 334 10.2. 1.1. Kısa Vadede iyimser Strateji Modelleri 334 10.2.1.2. Orta Vadede iyimser Strateji Modelleri 335 10.2.1.3. Uzun Vadede İyimser Strateji Modelleri 335 10.2.2. Köstümser Strateji Modelleri 335 10.2.2.1. Kısa Vadede Kötümser Strateji Modelleri 336 10.2.2.2. Orta Vadede Kötümser Strateji Modelleri 336 10.2.2.3. Uzun Vadede Kötümser Strateji Modelleri 337 10.3. Strateji Modeli 3: Afganistan - Türkmenistan - Özbekistan - Tacikistan Strateji Modelleri 338 10.3.1. iyimser Strateji Modelleri 339 10.3.1.1. Kısa Vadede lyimser Strateji Modelleri 339 10.3.1.2. Orta Vadede İyimser Strateji Modelleri 339 10.3.1.3. Uzun Vadede iyimser Strateji Modelleri 340 10.3.2. Köstümser Strateji Modelleri 340 10.3.2.1. Kısa Vadede Kötümser Strateji Modelleri 341 10.3.2.2. Orta Vadede Kötümser Strateji Modelleri : 341 10.3.2.3. Uzun Vadede Kötümser Strateji Modelleri 341 10.4. Strateji Modeli 4: Afganistan - Iran Strateji Modelleri 342 10.4.1. İyimser Strateji Modelleri 342 10.4.1.1. Kısa Vadede iyimser Strateji Modelleri 343 10.4.1.2. Orta Vadede iyimser Strateji Modelleri 343 10.4.1.3. Uzun Vadede İyimser Strateji Modelleri 343 10.4.2. Köstümser Strateji Modelleri 343 10.4.2.1. Kısa Vadede Kötümser Strateji Modelleri 344 10.4.2.2. Orta Vadede Kötümser Strateji Modelleri 344 10.4.2.3. Uzun Vadede Kötümser Strateji Modelleri 344 10.5. Strateji Modeli 5: Afganistan - Çin Strateji Modelleri 345 10.5.1. iyimser Strateji Modelleri 346 9 Mehmet Ahlnıft 10.5.1.l. Kısa Vadede iyimser Strateji Modelleri 347 10.5.1.2. Orta Vadede iyimser Strateji Modelleri 347 10.5.1.3. Uzun Vadede iyimser Strateji Modelleri 347 10.s.2. Köstümser Strateji Modelleri 348 10.5.2. l. Kısa Vadede Kötümser Strateji Modelleri 348 10.5.2.2. Otta Vadede Kötümser Strateji Modelleri 349 10.5.2.3. Uzun Vadede Kötümser Strateji Modelleri 349 10.6. Strateji Modeli 6: Afganistan - Rusya Strateji Modelleri 349 10.6. 1. iyimser Strateji Modelleri 350 10.6.1.1. Kısa Vadede iyimser Strateji Modelleri 350 10.6.1.2. Orta Vadede İyimser Strateji Modelleri 350 10.6.1.3. Uzun Vadede iyimser Strateji Modelleri 351 10.6.2. Köstümser Strateji Modelleri 351 10.6.2.1. Kısa Vadede Kötümser Strateji Modelleri 351 10.6.2.2. Orta Vadede Kötümser Strateji Modelleri 351 10.6.2.3. Uzun Vadede Kötümser Strateji Modelleri 352 10.7. Strateji Modeli 7: Afganistan - lngiltere Strateji Modelleri 352 10.7.1. iyimser Strateji Modelleri 353 10.7.1.1. Kısa Vadede iyimser Strateji Modelleri 353 10.7.1.2. Orta Vadede iyimser Strateji Modelleri 353 10.7.1.3. Uzun Vadede iyimser Strateji Modelleri 354 10.7.2. Köstümser Strateji Modelleri 354 10. 7.2. 1. Kısa Vadede Kötümser Strateji Modelleri 3.54 10.7.2.2. Orta Vadede Kötümser Strateji Modelleri 354 10.7.2.3. Uzun Vadede Kötümser Strateji Modelleri 355 10.8. Strateji Modeli 8: Afganistan - Pakistan Strateji Modelleri 355 10.8.1. iyimser Strateji Modelleri 356 10.8.1.1. Kısa Vadede İyimser Strateji Modelleri 356 10.8. 1.2. Orta Vadede lyimser Strateji Modelleri 356 10.8.1.3. Uzun Vadede İyimser Strateji Modelleri 357 10.8.2. Köstümser Strateji Modelleri 357 10.8.2.1. Kısa Vadede Kötümser Strateji Modelleri 358 10.8.2.2. Ona Vadede Kötümser Strateji Modelleri 358 10.8.2.3. Uzun Vadede Kötümser Strateji Modelleri 359 11. SONUÇLAR 361 EKLER 373 KAYNAKLAR 418