Birinci Bölüm SERBEST BÖLGELER VE DIŞ TİCARET ETKİLERİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 5 -- 1.1. Serbest Bölge Kavramı ve Amaçları .. 5 -- 1.1.1. Serbest Bölgelerin Tanımı .... 5 -- 1.1.2. Serbest Bölgelerin Amaçları .... 8 -- 1.2. Serbest Bölgelerin Ortaya Çıkış Nedenleri .. 10 -- 1.3. Serbest Bölgelerin Çeşitleri .. 13 -- 1.3.1. Serbest Ticaret Bölgeleri (Free Trade Zones) .. 14 -- 1.3.2. Serbest Üretim Bölgesi veya İhracat İşlem Bölgesi -- (Free Production Zone or Export Processing Zone) .. 15 -- 1.3.3. Serbest Bankacılık Bölgeleri veya Kıyı Bankacılığı -- (Free Banking Zones or Off-Shore Banking) ... 16 -- 1.3.4. Antrepolar (Bonded Warehouse) . 17 -- 1.3.5. Serbest Yatırım Bölgeleri (Free Investment Zones- Enterprise Zones)17 -- 1.3.6. Serbest Şehirler (Free Cities) . 18 -- 1.3.7. Gümrüksüz Satış Mağazaları (Duty Free Shops) ... 18 -- 1.3.8. Serbest Limanlar (Free Ports) ... 18 -- 1.3.9. İkiz Fabrikalar (Maquiladora) .. 19 -- 1.3.10. Serbest Sigortacılık Bölgesi (Free Insurance Zone) ... 19 -- 1.3.11. Serbest Transit Bölgesi (Free Transit Zone) ... 19 -- 1.3.12. Özel Ekonomik Bölgeler (Special Economic Zones) . 20 -- 1.4. Serbest Bölgelerin Genel Özellikleri ... 21 -- 1.5. Serbest Bölgelerin Ülke Ekonomisine ve Dış Ticarete Etkileri . 24 -- 1.5.1. Serbest Bölgelerin Olumlu Etkileri ... 24 -- 1.5.1.1. Serbest Bölgelerin İhracat Açısından Sağladığı Etkiler . 25 -- 1.5.1.2. Serbest Bölgelerin İthalat Açısından Sağladığı Etkiler .. 25 -- 1.5.1.3. Yabancı Sermaye Girişi ve Teknoloji Transferi Etkisi .. 26 -- 1.5.1.4. Döviz Kazandırıcı Faaliyetlere Etkisi . 27 -- 1.5.1.5. İstihdam Etkisi ... 27 -- 1.5.1.6. Transit Ticaret, Liman ve Taşımacılık Faaliyetleri Etkisi . 27 -- 1.5.1.7. Finans Merkezi Yaratması ve Kıyı Bankacılığı Açısından Etkileri.... 28 -- 1.5.1.8. Yeni Ekonomi Politikalarının Denenmesi ... 28 -- 1.5.1.9. Bölgesel Amaçlara Ulaşmada Olumlu Etki . 29 -- 1.5.1.10. Üretimin Karşılaştırmalı Avantajları . 30 -- 1.5.2. Serbest Bölgelerin Olumsuz Etkileri . 30 -- 1.5.2.1. İthalat Baskısı Yaratma .. 30 -- 1.5.2.2. Serbest Bölge Firmalarının Yerli Firmalara Rakip Olması .. 31 -- 1.5.2.3. Sosyal Yapının Bozulması, Ücret Eşitsizliğinin Artışı .. 31 -- 1.5.2.4. Tekelleşme ... 32 -- 1.5.2.5. Ekonomiyi Yönlendirmedeki Etkinliğin Azalması .. 32 -- 1.5.2.6. Yatırımların Dengesiz Dağılımı . 32 -- 1.5.2.7. Çevre Kirliliğine Yol Açması . 33 -- 1.5.2.8. Yabancı Yatırımların Katkısının Azalması ve Transfer -- Fiyatları Sorunu .... 33 -- 1.5.2.9. Dünya Konjonktürüne Duyarlılık . 33 -- 1.6. Serbest Bölge Anlayışında Yeni Yaklaşım: Özel Ekonomik Bölgeler .. 34 -- 1.7. Değerlendirme .... 37 -- İkinci Bölüm SERBEST BÖLGELERİN ORTAYA ÇIKIŞI, GELİŞİMİ İLE DÜNYA VE TÜRKİYE UYGULAMALARI .. 41 -- 2.1. Serbest Bölgelerin Ortaya Çıkış Nedenleri ve Tarihsel Süreç İçerisinde Serbest Bölgelerin Gelişimi .... 42 -- 2.1.1. İlk Çağda Serbest Şehir Uygulamaları . 42 -- 2.1.2. Orta Çağda Serbest Bölge Uygulamaları . 43 -- 2.1.3. Yeni Çağda Serbest Bölge Uygulamaları ... 44 -- 2.1.4. Yakın Çağda Serbest Bölge Uygulamaları . 44 -- 2.2. Dünya'da Serbest Bölge Uygulamaları .. 49 -- 2.2.1. Çin Halk Cumhuriyeti Serbest Bölgeleri ve Shenzhen Özel -- Ekonomik Bölgesi .. 49 -- 2.2.2. Birleşik Arap Emirlikleri .... 50 -- 2.2.2.1. Dubai Serbest Bölgesi . 51 -- 2.2.2.2. Dubai Sağlık Şehri Serbest Bölgesi . 52 -- 2.2.3. Singapur .. 52 -- 2.2.4. Güney Kore ... 52 -- 2.2.5. Hindistan .... 53 -- 2.2.6. Hong Kong .... 53 -- 2.2.7. Yunanistan .. 54 -- 2.2.8. Malezya ... 54 -- 2.2.9. Meksika ... 55 -- 2.2.10. Rusya Federasyonu .. 55 -- 2.2.10.1. Kaliningrad Serbest Bölgesi ... 55 -- 2.2.10.2. Nahodka Serbest Bölgesi . 55 -- 2.2.11. İrlanda .... 56 -- 2.2.12. İtalya ... 57 -- 2.2.13. İngiltere.. 57 -- 2.2.14. Fransa .... 58 -- 2.2.15. Almanya ... 59 - 2.2.16. Amerika Birleşik Devletleri . 60 -- 2.2.17. Hollanda ... 61 -- 2.3. Türkiye'de Serbest Bölgelerin Tarihsel Gelişimi .. 61 -- 2.3.1. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi .. 62 -- 2.3.2. Cumhuriyetin Kuruluşundan 1980 Yılına Kadar Olan Dönem .. 63 -- 2.3.3. 1980 Yılından Günümüze Kadar Olan Dönem ... 64 -- 2.4. Türkiye'de Serbest Bölge Kurulmasının Nedenleri . 66 -- 2.4.1. Dışa Kapalı İthal İkameci Modelden İhracata Dayalı Sanayi -- Stratejisine Geçiş .... 67 -- 2.4.2. Orta Doğu Pazarının Önem Kazanması... 67 -- 2.4.3. Türkiye'nin Döviz İhtiyacının Artması ... 68 -- 2.4.4. Yabancı Sermaye Girişini Teşvik Etme İhtiyacı . 69 -- 2.4.5. Dış Ticarette Rekabet İmkânlarına İhtiyaç Duyulması ... 69 -- 2.4.6. Orta Doğu'daki Gelişmeler ... 70 -- 2.5. Türkiye'de Serbest Bölgelere İlişkin Mevzuat Düzenlemeleri .. 70 -- 2.5.1. Serbest Bölgeler Kanunu .... 70 -- 2.5.2. Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği ... 73 -- 2.5.3. Türkiye Serbest Bölgelerinde Geçerli Olmayan Kanunlar . 73 -- 2.5.4. Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü'nün Kuruluş ve Görevleri ... 74 -- 2.5.5. Serbest Bölge Müdürlükleri .. 75 -- 2.5.6. 4458 Sayılı Gümrük Kanunu Açısından Serbest Bölgeler . 76 -- 2.6. Türkiye'de Serbest Bölge Uygulamaları ... 77 -- 2.6.1. Mersin Serbest Bölgesi .... 78 -- 2.6.2. Antalya Serbest Bölgesi .. 79 -- 2.6.3. Ege Serbest Bölgesi ... 79 -- 2.6.4. İstanbul Atatürk Havalimanı Serbest Bölgesi .. 80 -- 2.6.5. Trabzon Serbest Bölgesi .. 80 -- 2.6.6. İstanbul Trakya Serbest Bölgesi .. 81 -- 2.6.7. Adana-Yumurtalık Serbest Bölgesi ... 82 -- 2.6.8. İstanbul Endüstri ve Ticaret Serbest Bölgesi . 83 -- 2.6.9. Samsun Serbest Bölgesi .. 84 -- 2.6.10. Avrupa Serbest Bölgesi .... 84 -- 2.6.11. Rize Serbest Bölgesi ... 85 -- 2.6.12. Kayseri Serbest Bölgesi .... 86 -- 2.6.13. İzmir Serbest Bölgesi.. 86 -- 2.6.14. Gaziantep Serbest Bölgesi ... 87 -- 2.6.15. TÜBİTAK-Marmara Araştırma Merkezi Teknoloji Serbest Bölgesi . 88 -- 2.6.16. Denizli Serbest Bölgesi .... 89 -- 2.6.17. Bursa Serbest Bölgesi .... 90 -- 2.6.18. Kocaeli Serbest Bölgesi .... 90 -- 2.7. Türkiye'de Serbest Bölgelerin Ticaret Hacminin Gelişimi .. 91 -- 2.7.1. Serbest Bölgelerdeki Ticaret Hacmi: Toplam İçindeki Payı ... 92 -- 2.7.2. Serbest Bölgelerdeki Ticaret Hacmi: Yönlere Ülkelere Göre .. 96 -- 2.7.2.1. Serbest Bölgelerde Yönlere Göre Ticaret Hacmi .. 97 -- 2.7.2.2. Serbest Bölgelerde Ülkelere Göre Ticaret Hacmi .. 100 -- 2.7.3. Serbest Bölgelerdeki Ticaret Hacmi: Sektörlere Göre .. 103 -- 2.8. Değerlendirme .. 105 -- Üçüncü Bölüm EGE SERBEST BÖLGESİ (ESBAŞ)'NİN DIŞ TİCARET VE BÖLGESEL GELİŞME BAZLI ETKİLERİ: MUKAYESELİ BİR ANALİZ . 109 -- 3.1. Ege Serbest Bölgesinin Kuruluşu, Konumu, Yapısı, İşletilmesi . 109 -- 3.1.1. Ege Serbest Bölgesinin Kuruluşu . 110 -- 3.1.2. Ege Serbest Bölgesi'nin Konumu ... 111 -- 3.1.3. Ege Serbest Bölgesinin Faaliyet Konuları ... 112 -- 3.1.4. Ege Serbest Bölgesinin İdari Yapısı ... 113 -- 3.1.4.1. Ege Serbest Bölge Müdürlüğü . 113 -- 3.1.4.2. Ege Serbest Bölgesi Gümrük Müdürlüğü-Muayene-Muhafaza- .. 113 -- 3.1.4.3. Ege Serbest Bölgesi Emniyet Birimi . 114 -- 3.1.5. Ege Serbest Bölgesi Kurucu-İşleticisi: ESBAŞ . 114 -- 3.1.5.1. ESBAŞ'ın Görevleri ve Sunduğu Hizmetler . 115 -- 3.1.5.2. ESBAŞ'ın Sunduğu Yan Hizmetler .. 115 -- 3.2. Ege Serbest Bölgesinde Faaliyet Gösteren Firmalar, Bölgesel Gelişme Bazlı Etkiler ve Bir Mukayese .. 116 -- 3.2.1. Ege Serbest Bölgesinde Faaliyet Gösteren İşletmelerin Büyüklüklerine Göre Dağılımı .. 119 -- 3.2.2. Ege Serbest Bölgesi Firmalarının Faaliyet Konularına Göre Dağılımı .... 122 -- 3.2.3. Ege Serbest Bölgesi Firmalarının Sektörlere Göre Dağılımı . 124 -- 3.2.4. Ege Serbest Bölgesinde Üretim ve Dağılımı: Olası Bir Kümelenme Var mı? .. 125 -- 3.2.5. Ege Serbest Bölgesindeki Yatırım Yabancı Sermaye Girişi (Teknoloji Transferi) .. 137 -- 3.2.6. Ege Serbest Bölgesinin İstihdam Etkisi. 138 -- 3.2.7.

Ege Serbest Bölgesinden Yurt İçine ve Yurt İçinden Ege Serbest Bölgesine Ticaret .. 140 -- 3.2.8. Diğer Serbest Bölgeler ile Bir Mukayese . 142 -- 3.3. Ege Serbest Bölgesinin Dış Ticaret Etkileri ve Bir Mukayese . 145 -- 3.3.1. Ege Serbest Bölgesinin Ticaret Hacmi: Toplam İçindeki Payı . 145 -- 3.3.2.

Ege Serbest Bölgesinin Ticaret Hacmi: Yönlere Ülkelere Göre .. 146 -- 3.3.3. Ege Serbest Bölgesinin Ticaret Hacmi: Sektörlere Göre . 150 -- 3.3.4. Ege Serbest Bölgesinin Ticaretteki Uluslararası Rekabet Gücünün (Bölgeden Yurt Dışına ve Yurt Dışından Bölgeye) Ölçülmesi: Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük (Balassa AKÜ) Endeksi Bulguları .... 152 -- 3.3.5. Araştırmanın Ampirik Literatüre Muhtemel Katkısı Üzerine Bir Değerlendirme ... 157 -- 3.3.6. Diğer Serbest Bölgeler ile Bir Mukayese . 162 -- 3.4. Değerlendirme .. 167.