İÇİNDEKİLER Önsöz 15 Giriş 17 Birinci Bölüm ULUSLARARASI KAMU HUKUKU ALANINDA UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜM YOLLARI VE TAHKİM I. ULUSLARARASI UYUŞMAZLIKLAR 19 II. ULUSLARARASI UYUŞMAZLIKLARIN BARIŞÇI ÇÖZÜM YOLLARI 21 A. Yargı Dışı (Diplomatik) Yöntemler 22 B. Yargısal (Hukuksal) Yöntemler 23 1. Genel 23 2. Mahkeme Yargılaması 24 III. ULUSLARARASI KAMU HUKUKU ALANINDA TAHKİM 25 A. Genel 25 B. Tahkimin Tarihi Gelişimi 27 1. Uluslararası Tahkimin Gelişimi 27 2. Uluslararası Örgütler Bakımından Tahkimin Gelişimi 29 C. Uluslararası Tahkimin Tercih Nedenleri 30 1. Tahkimin Esnekliği 30 2. Tahkimin Gizliliği ve Diğer Nedenler 31 D. Uluslararası Tahkim Kuruluşları, Sözleşmeler ve Kurallar 31 1. 1899-1907 La Haye Sözleşmeleri ve Sürekli Tahkim Divanı 31 a. Tarihi Gelişim 31 b. 1899 ve 1907 La Haye Sözleşmeleri ve Tahkim 34 ba. Tahkim Anlaşması ve Hakemlerin Atanması 35 bb. Uygulanacak Usûl 35 bba. Tarafların Temsili ve Dil Sorunu 35 bbb. Tahkim Aşamaları 36 bbc. Üçüncü Tarafların Durumu 37 bc. Tahkim Kararları 37 bca. Karara İlişkin Usûl ve Şekil Kuralları 37 bcb. Kararın Hukuksal Etkisi 38 c. Sürekli Tahkim Divanı 39 ca. Genel Bilgi ve Temel İşlevleri 39 cb. Organları ve Yapılanması 40 cba. Yönetim Konseyi 40 cbb. Uluslararası Büro 41 cbc. Hakem Listesi (Panel) 42 d. Sürekli Tahkim Divanı ve Gelişmeler 42 da. Yeni Kurallar 42 daa. 1993 Tarihli Taraflardan Sadece Biri Devlet Olan İki Taraf Arasındaki Uyuşmazlıkların Tahkim Yolu İle Çözümü İçin İsteğe Bağlı Sürekli Tahkim Divanı Kuralları 44 dab. 1996 Tarihli Uluslararası Örgütler ile Özel Kişiler Arasındaki Tahkim İçin İsteğe Bağlı Sürekli Tahkim Divanı Kuralları 48 dac. 1992 Tarihli İki Devlet Arasındaki Uyuşmazlıkların Tahkim Yolu İle Çözümü İçin İsteğe Bağlı Sürekli Tahkim Divanı Kuralları 49 db. Sürekli Tahkim Divanının UNCITRAL Tahkimine Katkısı 53 dc. İlgi Alanındaki Genişlemeler 56 dca. Toplu Tahkim Hakkındaki Çalışmalar 56 dcb. Çevre İle İlgili Uyuşmazlık Çözümü 56 dcc. İşbirliği Anlaşmaları 57 e. Sonuç 58 2. Uluslararası Uyuşmazlıkların Barışçı Çözümü İçin 1928 Genel Senedi (General Act for the Pacific Settlement of International Disputes of 1928) 59 a. Genel 59 b. Tahkime İlişkin Düzenlemeler 6 0 3. Tahkim Usûlü Hakkında BM Model Kuralları (United Nations Model Rules on Arbitral Procedure, 1958) 62 4. BM 1982 Deniz Hukuku Sözleşmesi (United Nations Convention on the Law of Sea, 1982) ve Tahkim 64 a. Uyuşmazlıkların Çözüm İlkeleri 65 b. Tahkim 67 ba. VII. Ek Uyarınca Yapılan Tahkim 67 bb. Özel Tahkim 69 5. Ad Hoc Tahkim 71 b. Özel/Uyarlanmış Kurallar Altında Yapılan Ad Hoc Tahkim 73 E. Uluslararası Kamu Hukuku Alanında Tahkimin Önemli Ortak ve Genel Özellikleri 78 1. Hakemlerin Yetkisi Bakımından 78 a. Davaya Bakabilme Yetkisi 78 b. Uyuşmazlığın Özüne Uygulanacak Kurallar Bakımından Yetkisi 79 ba. Uluslararası Hukuk Kuralları 79 bb. Diğer Hukuk Kuralları 80 bc. Hakkaniyet Kuralları (ex aequo et bono) 81 bd. Dostane Çözüm (amiable composition) 81 2. Usûl Bakımından 82 3. Hakemlerin Niteliği Bakımından 82 4. Tahkim Kararlarının Niteliği Bakımından 84 İkinci Bölüm ULUSLARARASI ÖZEL HUKUK ALANINDA UYUŞMAZLIKLARIN TAHKİM YOLUYLA ÇÖZÜMÜ I. GENEL OLARAK ULUSLARARASI TİCARİ TAHKİM 87 A. Uluslararası Ticari Tahkim Kavramı ve Yabancılık Unsuru 87 B. Tercih Nedenleri 89 2. Diğer Avantajlar 90 II. ULUSLARARASI DÜZENLEMELER 92 A. Önemli Uluslararası Sözleşmeler 92 1. Uluslararası Ticari Tahkim Konusundaki 21 Nisan 1961 Tarihinde Cenevre’de Yapılan Avrupa Sözleşmesi (European Convention on International Commercial Arbitration) 92 a. Tarihi Gelişim, Amaç ve Önemi 92 b. Uygulama Alanı ve Kapsamı 94 c. Tahkim Anlaşması veya Şartı 95 d. Tahkim Kurulunun Teşkili 96 e. Tahkim Usûlü 98 f. Hakem İncelemesi ve Tatbik Edilecek Hukuk 99 g. Tahkim Yargılaması ile Ulusal Mahkemeler Arasındaki İlişki 100 h. Tahkim Kararı 102 ı. Tahkim Kararlarının İptali 103 i. Sonuç 105 2. “Yabancı Tahkim Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkında 10 Haziran 1958 Tarihinde New York’ta Yapılan Sözleşme” (Convention on the Recognition and Enforcement of the Foreign Arbitral Awards, Done at New York, on 10 June 1958) 105 a. Tarihi Gelişim ve Sözleşmenin Temel Amacı 105 b. Sözleşme’nin Uygulama Alanı 106 c. İrade Muhtariyeti 111 d. Tahkim Anlaşması 111 e. Tahkim kararının Bağlayıcılığı, Tanınması ve Tenfizi 113 g. Tanıma ve Tenfizi Ret Sebepleri 115 ga. Tarafların Ehliyetsizliği 116 gc. Adil Yargılama İlkelerinin İhlâli 117 gd. Hakemlerin Yetkilerini Aşmaları 118 ge. Tahkimde Uygulanacak Usûle Aykırılık 118 gf. Tahkim Kararlarının Bağlayıcı Olmaması, İptal Edilmiş veya Askıya Alınmış Olması 119 gg. Uyuşmazlık Konusunun Tahkime Elverişli Olmaması 121 gh. Tahkim Kararının Kamu Düzenine Aykırı Olması 124 gha. “Kamu Düzeni” Kavramı 126 ghb. Kamu Düzeni Uygulaması 128 ghc. Kamu Düzeninin Etkileri 130 ghd. Uluslararası Tahkimde Kamu Düzeni 131 B. Başlıca Ticari Tahkim Kuralları Örnekleri 136 1. Ad Hoc Tahkim: UNCITRAL Kuralları 136 a. Kuralların Genel Yapısı ve Gelişimi 137 b. Tahkim Anlaşması 139 c. Tahkim Kurulu 140 d. Tahkim Usûlü ve Yargılama 143 e. Tahkim Kararı 146 2. Kurumsal Tahkim: Uluslararası Ticaret Odası (International Chamber of Commerce-ICC) Tahkim Kuralları 147 a. Kurumsal Tahkim ve ICC Tahkimi 148 b. Tarihçe ve Genel Yapı 148 c. Tahkim Anlaşması 150 d. Tahkim Talebi 151 e. Divan 152 f. Hakemler 153 g. Tahkim Yargılaması 157 h. Karar 159 ı. Sonuç 161 3. Bölgesel Tahkim: Kuala Lumpur Tahkimi 161 Üçüncü Bölüm DEVLETLERİN EKONOMİK VE TİCARİ KONULARA İLGİSİ NEDENİYLE OLUŞAN KARMA TAHKİM ALANI I. DEVLETLERİN EKONOMİK VE TİCARİ KONULARA İLGİSİ VE BUNLARIN TAHKİME İLİŞKİN SONUÇLARI 165 A. Gelişim Süreci 165 1. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (General Agreements on Tariffs and Trade-GATT) 165 2. Tokyo Roundu 167 3. Uruguay Roundu ve Dünya Ticaret Örgütü (WTO) 168 B. Ekonomik ve Ticari İçerikli Önemli Uluslararası Antlaşmaların Tahkim ve Benzeri Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları 170 1. Devletler ile Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi Hakkında Sözleşme (International Convention on the Settlement of Disputes between States and Nationals of Other States-ICSID) 170 a. Genel 170 b. Merkez’in Yapısı 171 c. Merkez’in Yargılama Yetkisi 172 d. Tahkim Prosedürü 174 e. Tahkim Kararları 175 f. Sonuç 177 2. Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ve Uyuşmazlıkların Çözümüne Dair Usûl ve Kurallar Hakkında Antlaşma (Understanding on Rules and Procedures Governing the Settlement of Disputes) 178 a. Panel Süreci 180 b. İtiraz Süreci 182 c. Karar ve Tavsiyelerin Uygulanması 183 d. Tahkim 184 3. Yatırımlar Hakkında Çok Taraflı Antlaşma (Multilateral Agreement on Investment-MAI) 186 a. Genel Bilgi 186 b. MAI Tahkimi 188 ba. Taraf Devletler Arasında Tahkim 188 baa. Hakem Listesinin Oluşturulması 188 bab. Tahkim Kurulunun Teşkili 188 bac. Tahkimin Cereyanı 189 bad. Tahkim Kararı 189 bb. Yatırımcı ile Muhatap Devlet Arasındaki Tahkim 190 bba. MAI Tahkimine Gidilmesi 190 bbb. Tahkim Kurulunun Oluşması 191 bbc. Tahkim Süreci 191 bbd. Tahkim Kararı 192 Dördüncü Bölüm ULUSLARARASI KAMU HUKUKU ALANINDAKİ TAHKİMİN ULUSLARARASI ÖZEL HUKUK ALANINDAKİ TAHKİMLE KARŞILAŞTIRILMASI I. TAHKİM ANLAŞMASI, HAKEMLERİN ATANMASI VE YETKİLERİ BAKIMINDAN 193 A. Tahkim Anlaşması 193 B. Hakemlerin Atanması 194 C. Hakemlerin Yetkisi 194 II. HAKEMLERİN NİTELİKLERİ BAKIMINDAN 196 III. USÛL KURALLARI BAKIMINDAN 197 IV. TAHKİM KARARLARI BAKIMINDAN 199 A. Kararların Özelliği 199 B. Kararların Hukuksal Etkisi 201 II. TAHKİM ANLAŞMASININ TANIMI, ŞEKLİ VE GEÇERLİLİĞİ 203 B. Tahkim Anlaşmasının Şekli 204 C. Tahkim Anlaşmasının Aslî Geçerliliği 205 III. TAHKİM YERİ VE YARGILAMA KURALLARI 206 A. Tahkim Yeri 206 B. Yargılama Kuralları 206 IV. İHTİYATİ TEDBİR VEYA İHTİYATİ HACİZ 207 V. HAKEMLERİN SEÇİMİ, NİTELİĞİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İLE GÖREVLERİNİN SONA ERMESİ 208 A. Hakemlerin Seçimi.