İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ V İÇİNDEKİLER VII TABLOLAR LİSTESİ XII GRAFİK LİSTESİ XV KISALTMALAR XVII GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM OSMANLI′DAN CUMHURİYETE ULUSLARARASI DENİZ TİCARİ TAŞIMACILIĞI 1.1. Osmanlı Öncesi Türklerde Denizcilik, Selçuklu ve Anadolu Beylikler Dönemi...5 1.1.1. Selçuklu Dönemi 5 1.1.2. Anadolu Beylikler Dönemi 7 1.2. Osmanlı Dönemi Deniz Ticareti ve Deniz Taşımacılığı 10 1.2.1. Kuruluşundan 18()0′e Kadar Osmanlı Deniz Ticari Taşımacılığı 10 1.2.1.1. 1300-1700 Dönemi 10 1.2.1.2. 1700-1800 Dönemi 17 1.3. Kapitülasyonlar ve Osmanlı Denizciliği 20 1.3.1. Kapitülasyonların Ekonomiye ve Denizciliğe Etkileri 20 1.3.2. Kapitülasyonların Kaldırılmasına Dair Girişimler ve Denizciliğe Etkileri 24 1.4. Osmanlı Dönemi Limanları 25 1.4.1. İstanbul Limanı 25 1.4.2. İzmir Limanı 27 1.4.3. Diğer Limanlar 29 1.4.3.1. Trabzon Limanı 29 1.4.3.2. Samsun Limanı 31 1.4.3.3. İskenderun Limanı 32 1.4.3.4. Mersin Limanı 33 1.5. Yenileşme Döneminden Cumhuriyet′e Osmanlı Deniz Ticari Taşımacılığı 34 1.5.1. Bahriye Nezareti ve Bahriye Meclisinin Kuruluşu 38 1.5.2. Osmanlı Deniz Taşımacılığında Özel Teşebbüse Ait Gemicilik İşletmeleri 40 1.5.2.1. Şirkct-i Hayriye (1853-1945) 40 1.5.3. Osmanlı Deniz Taşımacılığında Kamuya Ait Gemicilik İşletmeleri 42 1.5.3.1. Fevaid-i Osmaniye Şirketi (1843-1870) 42 1.5.3.2. İdare-i Aziziye (1870-1878) 46 1.5.3.3. İdare-i Mahsusa (1878-1909) 47 1.5.3.4. Osmanlı Seyr-i Sefam İdaresi (1910-1923) 48 1.6. XIX. Yüzyılda Osmanlı Limanlarından Gerçekleşen Ticaret Hacmi 50 1.6.1. Osmanlı İmparatorluğunun Beş Büyük Limandan Yaptığı İhracat 51 1.6.2. 1878-1894 Arası İthalat ve İhracatın Kıymeti ve Alınan Gümrük Vergisi Miktarları 52 1.6.3. (1888-1897) Osmanlı Limanlarına Ticaret Eşyası ve Saire Nakleden Sefai′nin Miktarı 53 1.6.4. 1897 Senesi Osmanlı İmparatorluğuna Eşya ve Saire Nakleden Yabancı Sefainin Milliyeti ve Gemi Sayıları 54 1.6.5. 1897 Senesi Osmanlı Limanlarında Mevcut Osmanlı Sancağı Taşıyan Toplam Sefain (Gemi) ve Kayık ve Sairenin Miktarı 55 1.6.6. Osmanlının Son Dönemlerinde, İstanbul ve İzmir Liman Hareketleri 56 1.6.6.1. İzmir Liman Hareketleri 56 1.6.6.2. İstanbul Liman Hareketleri 58 1.6.7. Osmanlı İstatistiklerindeki Verilere Göre Osmanlı Dış Ticareti (1878-1913) 61 1.6.7.1. Yirminci Yüzyıl Başlarında Osmanlı İmparatorluğunun İthalat ve İhracat Yaptığı Uluslar ve Mal Çeşitleri (1907-1911) 63 1.6.7.2. Osmanlı′nın Son Dönem de Deniz Ticaretinin Geliştirilmesine Yönelik Layihalar 66 1.6.8. Osmanlı Son Dönem Deniz Ticaret Filosu ve Taşıma Kapasitesi 67 1.7. 19. Yüzyılın İlk Yarısı (1823) Yılı İstanbul Limanı ve Diğer Limanlarımız Arasında ki Bir Haftalık Deniz Ticari Taşımacılığının Analizi 69 1.7.1. Liman Hareketleri 70 1.7.1.1. İstanbul Limanından Çıkan Gemiler 70 1.7.1.2. İstanbul Limanına Giren Gemiler 72 1.7.1.3. Marmara ve Ege Denizinden, İstanbul Limanına Giren ve Çıkan Gemilerin Uğradığı Limanların Envanteri 74 1.7.1.4. Karadeniz′den, İstanbul Limanına Giren ve Çıkan Gemilerin Uğradığı Limanların Envanteri 74 1.7.2. Döneme Ait Gemilerin Taşıdığı Yükler 74 1.7.3. Gemi Çeşitleri ve Mürettebat 82 Yabancı Bandıralı Gemiler Açısından İstanbul Liman Hareketleri (1848-1851) 87 1.8.1. İstanbul Limanına Gelen Yabancı Bandıralı Gemiler ve Toplam Bandıra İçinde Ulusların Paylan (1848-1851) 87 İstanbul Limanına Giren ve Çıkan Osmanlı ve Yabancı Bandıralı Gemilerin Liman Hareketleri (1899- 1908) 95 IKiNCI BOLUM CUMHURİYET DÖNEMİ ULUSLARARASI DENİZ TİCARİ TAŞIMACILIĞI 2.2. 2.3. .105 Cumhuriyetin Devraldığı Yapı 107 110 2.1.1. Cumhuriyet Dönemi Deniz Taşımacılığında Özel Teşebbüse Ait Gemicilik İşletmeleri 2.1.2. Cumhuriyet Dönemindeki Kamuya Ait Gemicilik İşletmeleri 2.1.2.1. Türkiye Seyrisefain İdaresi Umum Müdürlüğü (6.12.1923-30.6.1933) 111 2.1.2.2. Denizyolları, Akay ve Fabrika ve Havuzlar İşletmeleri (1933-1937) 113 2.1.2.3. Denizbank( 1938-1939) 114 -2.1.2.4. Devlet Denizyolları İşletmesi (1939-1944) 116 2.1.2.5. Devlet Denizyolları ve Limanlan İşletmesi Umum Müdürlüğü (1944-1952) 118 2.1.2.6. Denizcilik Bankası T.A.Ş. (1952-1983) 119 Cumhuriyetin İlk Yıllarında Denizcilik Politikaları 124 2.2.1. Kapitülasyonların Kaldırılması 125 2.2.2. İzmir İktisat Konferansı ve Denizciliğimiz 126 2.2.3. Lozan Konferansı ve Denizciliğimiz (24 Temmuz 1923) 129 2.2.4. Limanlar Kanunu ve Denizciliğimiz 134 2.2.5. Kabotaj Kanunu ve Deniz Ticari Taşımacılığımız 135 Planlı Dönem Öncesi Cumhuriyet Dönemi Hükümet Programlarında Belirlenen Denizcilik Politikaları 141 2.3.1. İcra Vekilleri Heyetlerinin Hükümet Programlarında Denizcilik ve Deniz Ulaştırması (3 Mayıs 1920-28 Ekim 1923) 142 2.3.2. Atatürk′ün Cumhurbaşkanlığı Döneminde Kurulan Hükümetlerin Programlarında Denizcilik ve Deniz Taşımacı lığı (29 Ekim 1923-11 Kasım 1938) 143 2.3.2.1. Okyar Hükümeti (22.11.1924-3.3.1925) 144 2.3.2.2. İnönü Hükümetleri (1,11,111, IV, V, VI, VII 6 Mart 1924-22 Kasım 1924, 3 Mart 1925-1 Kasım 1937) 144 2.3.2.3. Birinci Bayar Hükümeti (1 Kasım 1937-11 Kasım 1938) 146 2.3.3. İsmet İnönü′nün Cumhurbaşkanlığı Dönemindeki Hükümet Programlarında Denizcilik ve Deniz Taşımacılığı Politikaları (1.1 Kasım 1938-21 Mayıs 1950) 148 2.3.4. Celal Bayar′in Cumhurbaşkanı, Adnan Menderes′in Başbakan Olduğu Dönemde Hükümetlerin Denizcilik Politikaları (22.5.1950-27.5.1960) ..151 2.4. Beş Yıllık Kalkınma Planlan Döneminde Denizcilik Politikaları 152 2.4.1. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Dönemi Denizcilik Politikaları (1963-1967). 153 2.4.2. İkinci Beş Yıllık Kalkınma Dönemi Denizcilik Politikaları (1968-1972)... 157 2.4.3. Üçüncü Beş yıllık Kalkınma Dönemi Denizcilik Politikaları (1973-1978). 160 2.5. 1923-1957 Dönemi Milli Ticaret Filomuzun Büyümesine Yönelik Rakamlar ve 1929 Yılı ile 1957 Yılındaki Milli Ticaret Filomuzun Şirketler Bazındaki Karşılaştırmaları 163 2.5.1. Türk Ticaret Filosunun 1939 Yılı Başındaki Durumu İle 1947 Yılı Başındaki Durumunun Karşılaştırılması 168 2.5.2. Dünyanın Önde Gelen Ülkelerinin Filo Tonajları ile Türkiye′nin Filo Tonajları Açısından Karşılaştırılması (1948-1956) 169 2.6. Türk Ticaret Filosundaki Kamu ve Özel Sektöre Ait Yük Gemileri (1963-1973).. 171 2.7. Türk Deniz Ticaret Filomuzun Son Dönem Gelişimi (1970-1980) 173 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM CUMHURİYET DÖNEMİ ULUSLARASI DENİZ TİCARİ TAŞIMACILIĞININ TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ 3.1. Tanıtım ve Kavramlar 177 3.1.1. Uluslararası Taşımacılık da Ton ve Tonaj Kavramları 178 3.1.1.1. Deplasman Tonilatosu (Maimahreç-Displacement Tonnage or Tonnes) 178 3.1.1.2. Gross Tonilato (Gross Tonnage) 179 3.1.1.3. Net Tonilato (Nett Tonnage) 179 3.1.1.4. Dedveyt ton (DeacKveight Tonnes) 179 3.2. Dünya Deniz Taşımacılığındaki Gelişmeler ve Dünya Ticaret Filosu 180 3.2.1. Dünya Deniz Taşımacılığındaki Gelişmeler 180 3.2.2. Dünya Deniz Ticaret Filosundaki Gelişmeler 183 3.3. Türkiye′nin Uluslararası Deniz Taşımacılığındaki Gelişmeler ve Türk Deniz Ticaret Filosu 185 3.3.1. Uluslararası Deniz Taşımacılığımızdaki Gelişmeler 185 3.3.2. Türk Deniz Ticari Filosundaki Gelişmeler ve Yapısal Analizi 186 3.4. Türkiye′de Deniz Yoluyla Yük Taşımacılığı 194 3.4.1. Kabotaj Taşımacılığı 194 3.4.2. Uluslararası Taşımacılık 194 3.5. Türk Deniz Yolu Taşımacılığının Dış Ticaretteki Gelişimi (1950-1980) 195 3.5.1. Türk ve Yabancı Bayraklı Gemilerle Yapılan Taşımalar 200 3.6. Deniz Ticari Taşımacılığının Türkiye Ekonomisine Katkıları 202 3.6.1. Ödemeler Dengesine Katkısı 204 3.6.2. Döviz Girdisi ve Döviz İkamesi Sağlamaya Yönelik Katkısı 204 3.6.3. İstihdama Olan Katkısı 205 3.7. Uluslararası Deniz Taşımacılığı İçindeki Navlun Getirilerinin Türkiye Ekonomisine Katkılarına Yönelik Bir Analiz 206 3.8. Türkiye′de Uluslararası Deniz Taşımacılığına Yönelik Sorunlar ve Gelecek İçin Çözüm Önerileri 221 SONUÇ 227 KAYNAKÇA 237 EKLER 255 Ek-1: 13 Mart/ 12 Nisan 1899 Akdeniz′den İstanbul′a Giren Gemiler 257 £k-2: 13 Mart/ 12 Nisan 1899 İstanbul′dan Akdeniz′e Giren Gemiler 258 Ek-3: 13 Ekim / 12 Kasım 1899İstanbuFdan Çıkan Akdeniz′e Giren Gemiler 260 fi-4.′ ü flüffî / 12 Kamil 1899 Akdeniz′den Çıkıp İstanbul′a Giren Gemiler 262 Ek-5: 14 Ocak / 13 Şubat 1901 Akdeniz′d