İÇİNDEKİLER SUNUŞ ...........VII ÖNSÖZ............IX İÇİNDEKİLER.... XI KISALTMALAR.......XVII GİRİŞ ........1 BİRİNCİ BÖLÜM KITA SAHANLIĞI İLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE KAVRAMLARININ TARİHÎ GELİŞİMLERİ, TANIMLARI VE HUKUKÎ NİTELİKLERİ I. KITA SAHANLIĞI KAVRAMININ TARİHÎ GELİŞİMİ, TANIMI VE HUKUKÎ ÖZELLİĞİ ... 5 A. Kıta Sahanlığının Tarihî Gelişimi 5 1. 1958 Tarihli Cenevre Kıta Sahanlığı Sözleşmesi Öncesi Tarihî Gelişim....... 5 2. 1958 Tarihli Cenevre Kıta Sahanlığı Sözleşmesinin Kabulü ...... 9 3. 1982 Tarihli BMDHS Öncesi Gelişmeler ..... 12 B. Kıta Sahanlığının Tanımı.......... 16 1. Jeolojik Açıdan Kıta Sahanlığı ........ 16 2. Hukukî Açıdan Kıta Sahanlığı ....... 17 C. Kıta Sahanlığının Hukukî Özelliği........ 22 II. MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE KAVRAMININ TARİHÎ GELİŞİMİ, TANIMI VE HUKUKÎ ÖZELLİĞİ ........... 25 A. Münhasır Ekonomik Bölgenin Tarihî Gelişimi ............ 25 1. Münhasır Ekonomik Bölgenin Tarihî Gelişimi ile Diğer Deniz Alanları Arasındaki İlişki................... 25 a. Diğer Deniz Alanları........ 25 (1) İç Sular ve Karasuları............ 25 (2) Bitişik Bölge............. 26 (3) Balıkçılık Bölgesi...... 29 (4) Açık Deniz................ 31 b. Diğer Deniz Alanlarının Münhasır Ekonomik Bölge Kavramının Ortaya Çıkışına Etkisi.......... 35 2. Münhasır Ekonomik Bölge Kavramının Ortaya Çıkışı ........... 36 a. Truman Bildirileri............ 36 b. Tek Taraflı İşlemler......... 38 (1) Devletlerin Tek Taraflı İşlemleri................. 39 (2) İzlanda ile İngiltere Arasındaki Balıkçılık Davası.............. 43 c. Çok Taraflı Bildiriler........ 48 ç. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Konferansları 53 B. Münhasır Ekonomik Bölgenin Tanımı........................ 56 C. Münhasır Ekonomik Bölgenin Hukukî Özelliği........... 57 III. KITA SAHANLIĞI KAVRAMI VE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE KAVRAMININ KARŞILAŞTIRILMASI ..................... 58 İKİNCİ BÖLÜM MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGENİN HUKUKÎ REJİMİ I. KIYI DEVLETİNE TANINAN HAKLAR.................................. 67 A. Doğal Kaynaklar Üzerinde Sahip Olunan Haklar........ 68 1. Canlı Doğal Kaynaklar Üzerinde Sahip Olunan Haklar.............................. 68 a. Canlı Doğal Kaynakların Önemi......................... 68 b. Deniz Canlılarının Deniz Ortamının Ekolojik Bölgelerine Göre Sınıflandırılması.............. 71 (1) Deniz Ortamının Ekolojik Bölgeleri ............ 71 (i) Bentik Bölge...... 71 (ii) Pelajik Bölge ..... 73 (2) Deniz Canlılarının Ekolojik Sınıflandırılması ........... 74 (i) Pelagos ............. 74 (ii) Benthos ............ 76 c. Münhasır Ekonomik Bölgede Üzerinde Hak Sahibi Olunan Canlı Doğal Kaynaklar ............. 77 ç. Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgesinde Yer Alan Canlı Doğal Kaynaklar Üzerindeki Hakları .................. 81 (1) Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgesinde Yer Alan Canlı Doğal Kaynaklar Üzerindeki Haklarının Tarihî Gelişimi ................... 81 (2) BMDHS Kapsamında Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgesinde Yer Alan Canlı Doğal Kaynaklar Üzerindeki Hakları ........... 83 (i) BMDHS'nin 61 inci ve 62 nci Maddeleri Çerçevesinde Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgesinde Yer Alan Canlı Doğal Kaynaklar Üzerindeki Hakları............................... 83 (a) BMDHS'nin 61 inci Maddesi Çerçevesinde Canlı Kaynakların Muhafazası................ 84 (b) BMDHS'nin 62 nci Maddesi Çerçevesinde Canlı Kaynakları Kullanma............. 87 (ii) Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgesinde Yer Alan Özel Balık Türleri Üzerindeki Hakları.... 91 (a) İki ya da Daha Fazla Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgesi İçinde veya Hem Münhasır Ekonomik Bölge İçinde Hem de Bu Bölgenin Ötesinde ve Bu Bölgeye Komşu Olan Bölgede Oluşan Sürüler ................ 93 (b) Yüksek Derecede Göçmen Türler.. 94 (c) Deniz Memelileri.............. 95 (ç) Anadrom Sürüleri................. 95 (d) Katadrom Türleri................... 97 (e) Sedenter Türler ................. 98 2. Canlı Olmayan Doğal Kaynaklar Üzerinde Sahip Olunan Haklar .............. 99 a. Denizlerde Canlı Olmayan Doğal Kaynaklar Üzerinde Sahip Olunan Hakların Uluslararası Hukuktaki Gelişimi .......... 99 (1) Uluslararası Deniz Yatağında Yer Alan Canlı Olmayan Doğal Kaynakların İnsanlığın Ortak Mirası Olarak Kabulü....................... 99 (2) Açık Deniz Rejiminin Uygulanacağı Canlı Olmayan Doğal Kaynaklar .............. 102 (3) Münhasır Ekonomik Bölge Rejiminin Uygulanacağı Canlı Olmayan Doğal Kaynaklar ........................ 104 b. Canlı Olmayan Doğal Kaynaklar....................... 106 (1) Petrol ve Doğal Gaz.................................. 106 (i) Petrol ve Doğal Gazın Önemi............. 106 (ii) Petrol ve Doğal Gazın Tanımı............. 107 (iii) Denizlerde Petrol Arama Çalışmaları . 108 (2) Diğer Canlı Olmayan Doğal Kaynaklar...... 109 B. Deniz Alanının İşletilmesi ile İlgili Haklar ................. 110 II. KIYI DEVLETİNİN YETKİLERİ......... 112 A. Münhasır Ekonomik Bölge İçerisindeki Yapay Adalar, Tesisler ve Yapıların İnşası ve Kullanılması .............. 113 1. Ada Kavramının Tanımı .... 113 2. Yapay Ada, Tesis ve Yapılar ............. 115 3. Yapay Ada, Tesis ve Yapıların İnşası ve Kullanılması Açısından Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgesindeki Yetkileri......... 116 B. Deniz Bilimsel Araştırmaları . 119 1. Deniz Bilimsel Araştırmaları Kavramının Tarihi Gelişimi ........ 119 2. Deniz Bilimsel Araştırmalarının Hukukî Rejimi.... 123 a. Münhasır Ekonomik Bölgedeki Deniz Bilimsel Araştırmaların Gerçekleştirilmesinin Kıyı Devletinin Rızasına Bağlı Olması............... 123 b. Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgesinde Deniz Bilimsel Araştırmaların Yapılmasına İlişkin Rızasını Esirgemeyeceği Durumlar...................... 124 (1) Deniz Bilimsel Araştırmaların BMDHS'ne Uygun Şekilde Yürütülmesi........... 125 (2) Deniz Bilimsel Araştırmaların Barışçıl Amaçlarla Gerçekleştirilmesi... 126 (3) Deniz Bilimsel Araştırmaların İnsanlığın Ortak Yararına Yapılması..... 129 c. Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomk Bölgesinde Deniz Bilimsel Araştırmaların Yapılmasına İlişkin Rıza Göstermeyebileceği Durumlar... 130 C. Çevrenin Korunması ve Düzenlenmesi.................... 132 1. Birleşmiş Milletler Örgütünün Çevrenin Korunmasına İlişkin Girişimlerine Tarihsel Bir Bakış ........................... 132 2. Deniz Çevresinin Korunması ............................... 138 a. Canlı Kaynakların Korunması........................... 139 b. Deniz Çevresinin Kirlenmesini Önleme ........... 140 (1) Kara Kaynaklı Kirlenme ............................ 140 (2) Denizlerin Deniz Yatağındaki Faaliyetlerden Kirlenmesi............. 143 (3) Damping Yoluyla Kirletme ....................... 146 (4) Gemilerden Kaynaklanan Kirlenme ......... 148 (5) Atmosferden Kaynaklanan veya Atmosfer Yoluyla Oluşan Kirlenme ............... 152 3. Deniz Çevresinin Kirlenmesine Neden Olan Kirletici Maddeler ............. 153 III. ÜÇÜNCÜ DEVLETLERİN HAKLARI ......................... 154 A. Tüm Üçüncü Devletlere Tanınan Haklar........... 154 B. Bölge Devletlerine Tanınan Haklar ............. 155 1. Denize Kıyısı Olmayan Devletlere Tanınan Haklar ................... 156 a. "Denize Kıyısı Olmayan Devlet" Kavramının Tanımı ............. 156 b. BMDHS'nin 69 uncu Maddesinin Denize Kıyısı Olmayan Devletlere Tanıdığı Haklar............................... 160 (1) Münhasır Ekonomik Bölge Devletinin Canlı Kaynaklarının İşletilmesine İştirak Hakkı ........................ 161 (2) Münhasır Ekonomik Bölge Devletinin Canlı Kaynaklarının İşletilmesine İştirakin Şart ve Usulleri ...... 163 (3) Tam Avlama Kapasitesine Sahip Olan Münhasır Ekonomik Bölge Devletinin Canlı Kaynaklarının İşletilmesine İştirak Hakkı........... 166 (4) Denize Kıyısı Olmayan Kalkınmış Devletlerin Hakları............. 167 2. Coğrafî Bakımdan Elverişsiz Devletlere Tanınan Haklar............ 168 b.

BMDHS'nin 70 inci Maddesinin Coğrafî Bakımdan Elverişsiz Devletlere Tanıdığı Haklar ........... 171 3. Münhasır Ekonomik Bölgede Önceden Avlanan Bölge Devletlerine Tanınan Haklar ................. 174 C. Münhasır Ekonomik Bölgedeki Yükümlülükler ........ 174 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE'DE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE UYGULAMALARI VE BALIKÇILIK HAKLARI I. TÜRKİYE'DEMÜNHASIREKONOMİK BÖLGEUYGULAMALARI ................. 177 A. Akdeniz ................................. 177 1. Doğu Akdeniz'in Önemi.... 179 2. Doğu Akdeniz Münhasır Ekonomik Bölge Uyuşmazlığında Yer Alan Devletler................... 182 a. Yunanistan ........... 182 b. Güney Kıbrıs Yönetimi (GKRY) .......... 183 c. Mısır ............ 185 ç. Suriye ..............

186 d. İsrail ........ 188 e. Lübnan ............. 189 f. Kuzey Kıbrıs Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)... 191 g. Türkiye ......................... 193 h. İngiltere........................ 195 3. GKRY'nin Diğer Devletler ile Yaptığı Anlaşmaların Etkileri ..................... 197 a. GKRY ile Mısır Arasında Yapılan Anlaşma ....... 197 (1) GKRY ile Mısır Arasında Yapılan Anlaşma ile İlgili Genel Bilgiler ... 197 (2) Türkiye Cumhuriyetinin Anlaşmaya Tepkisi ............................... 198 (3) KKTC'nin Anlaşmaya Tepkisi.................... 201 b. GKRY ile Lübnan Arasında Yapılan Anlaşma ... 203 c. GKRY ile İsrail Arasında Yapılan Anlaşma ....... 204 4. Doğu Akdeniz'de Araştırma Faaliyetleri.............. 206 5. Doğu Akdeniz'de Gerçekleştirilen Araştırma Faaliyetleri Neticesinde GKRY‐Türkiye ve Yunanistan‐Türkiye İlişkisi............ 210 6. Akdeniz'de Avrupa Birliğine Üye Olan Devletler. 217 B. Ege..... 221 C. Karadeniz.................. 227 II. BALIKÇILIK FAALİYETLERİ ........... 232 A. Dünyada Balıkçılık Mevcut Durumu .......... 232 1. Üretim............. 233 2. Tüketim............... 235 3. Balıkçılık Filosu................. 236 4. Sürdürülebilir Balıkçılık .... 237 B. Türkiye'de Balıkçılık Mevcut Durumu.......... 240 1. Üretim...... 241 2. Tüketim............. 250 3. Balıkçılık Filosu............. 250 4. Sürdürülebilir Balıkçılık .... 251 C. Balıkçılık ile İlgili Türk Mevzuatı...... 253 Ç. Türkiye'nin Coğrafî Bakımdan Elverişsiz Devlet Olup Olmadığına İlişkin Değerlendirme... 266