ÇİNDEKİLER Önsöz 7 Kısaltmalar 15 Giriş 19 Birinci Bölüm ULUSLARARASI HUKUK VE AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU AYRIMI I. ULUSLARARASI HUKUK VE TEMEL ÖZELLİKLERİ 21 A. Genel Olarak 21 1. Tanım 21 2. Uluslararası Hukukun Varlığını Açıklayan Görüşler 22 a. Doğal Hukuk Görüşü 22 b. Sübjektivist Görüşler 23 c. Objektivist Görüşler 24 3. Uluslararası Hukukun Süjeleri 26 4. Uluslararası Hukukun Kaynakları 28 5. Uluslararası Hukukun Amacı 32 B. Uluslararası Hukuk- İç Hukuk İlişkileri 33 1. Görüşler 33 a. Monizm 33 b. Düalizm 35 c. Türk Anayasası'nın Benimsediği Sistem 36 2. Uluslararası Hukukta Doğrudan Etkili Düzenlemeler 38 3. Uluslararası Hukukun Önceliği 39 II. AB HUKUKUNUN ULUSLARARASI HUKUKTAN FARKLARI 42 A. Temel Prensipler Bakımından 42 1. Derhal Uygulanabilirlik İlkesi (Principe de l'applicabilité immédiate/ Principle of immediate applicability) 44 2. Özerklik İlkesi (Principe de l'autonomie/ Principle of autonomy) 46 3. Birlik İlkesi 48 4. Öncelik İlkesi (Primauté/ Primacy) 50 5. Doğrudan Uygulanabilirlik İlkesi (Applicabilité directe/ Direct applicability) 54 6. Doğrudan Etki İlkesi (Effet direct/ Direct effect) 55 B. Kaynak Bakımından 58 1. Birincil Hukuk Düzenlemeleri Yönünden Değerlendirme 59 2. Birliğin Taraf Olduğu Uluslararası Andlaşmalar Yönünden Değerlendirme 60 3. İkincil Hukuk Düzenlemeleri Yönünden Değerlendirme 61 4. Genel Hukuk İlkeleri Yönünden Değerlendirme 64 5. Avrupa Birliği Hukukunda İnsan Haklarının Kaynak Teşkil Etmesi 68 a. Lizbon Andlaşması Öncesindeki Durum 68 b. Lizbon Andlaşması Sonrasında AB'de İnsan Haklarının Korunması 71 C. Süjeleri Bakımından 74 1. Üye Devletlerin Süjeliği 74 2. Gerçek ve Tüzel Kişilerin Süjeliği 75 3. AB Kurumlarının Süjeliği 77 D. Amacı Bakımından 78 İkinci Bölüm AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU VE ULUSAL HUKUK İLİŞKİLERİ I. GENEL KAVRAMLAR 81 A. Avrupa Birliğine Üyelik 81 1. Üyelik Kriterleri ve Çekilme 83 2. Birlik Hukukunun Yer Bakımından Uygulama Alanı 84 B. Üye Devlet Vatandaşlığı 85 1. Vatandaşlık Kavramı 85 2. Üye Devlet Vatandaşlığının Kazanılması 88 C. Avrupa Birliği Vatandaşlığı 89 II. ENTEGRASYON TÜRLERİ (BÜTÜNLEŞME) 92 A. Ekonomik Entegrasyon 92 1. Tercihli Ticaret Andlaşmaları 93 2. Serbest Ticaret Bölgeleri 95 3. Gümrük Birlikleri 96 4. Ortak Pazar 98 5. İç Pazar 99 6. Ekonomik ve Parasal Birlik 102 B. Siyasi Entegrasyon 104 1. Federalizm 104 2. Konfederalizm 107 3. Kurucu Andlaşmaların Anayasal Niteliği 109 III. YETKİ DEVRİ VE PAYLAŞIMI 113 A. Sınırlı Yetki İlkesi 113 B. Yetki Alanları 116 1. Münhasır Yetki 116 2. Paylaşılan Yetki 118 3. Destekleyen, Koordine Eden veya Tamamlayan Yetki 120 4. Üye Devletlerin Münhasır Yetkisi 120 C. Yetki Türleri 125 1. Açık Yetki 125 2. Zımni Yetki 126 3. Boşluk Doldurma Yetkisi 133 D. Yetkinin Kullanılması 137 1. Dürüst İşbirliği İlkesi 137 2. İkincillik İlkesi 138 3. Orantılılık İlkesi 142 E. Ulusal Hukukların Yaklaştırılması 143 IV. ÖNCELİK İLKESİ: AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU VE ULUSAL HUKUKUN ÇATIŞMASI DURUMUNDA UYGULANACAK HUKUK 144 A. ATAD Kararları Çerçevesinde Öncelik İlkesi 144 1. Costa/ ENEL Kararı 144 2. Internationale Handelsgesellschaft mbH Kararı 146 3. Simmenthal Kararı 147 4. Komisyon/ İtalya Kararı 149 5. Factortame Kararı 149 6. Melki ve Abdeli Kararı 151 B. Üye Devletlerin Öncelik İlkesine İlişkin Anayasal Düzenlemelerinden ve Uygulamalarından Örnekler 153 1. Genel Olarak 153 2. Birlik Hukukunun Önceliğini Tanıyan Anayasal Düzenlemeler 154 a. İrlanda 154 b. Portekiz 155 3. Uluslararası Hukukun Önceliğini Tanıyan Anayasal Düzenlemeler 155 a. Almanya 155 b. Estonya 156 c. Fransa 157 d. Hollanda 158 e. Polonya 158 f. Yunanistan 159 4. Uygulama Örnekleri 159 a. Fransa 159 b. İngiltere 163 c. Polonya 164 V. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN DOĞRUDAN UYGULANMASI VE ETKİLER DOĞURMASI 166 A. ATAD Kararları Çerçevesinde Doğrudan Uygulanma ve Doğrudan Etki İlkesi 166 1. Kurucu Andlaşmalar 167 2. Tüzükler 170 3. Direktifler (Yönergeler) 172 4. Kararlar 176 5. Birliğin Taraf Olduğu Uluslararası Andlaşmalar 178 B. Üye Devletlerin Doğrudan Uygulanma ve Doğrudan Etki İlkesine İlişkin Düzenlemelerinden ve Uygulamalarından Örnekler 181 1. Genel Olarak 181 2. Düzenleme Örnekleri 182 a. İngiltere 182 b. İsveç 182 c. Malta 183 d. Slovakya 184 e. Slovenya 184 3. Uygulama Örnekleri 185 a. Belçika 185 b. Fransa 186 c. İtalya 189 Üçüncü Bölüm AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN UYGULANMASINA İLİŞKİN DENETİM I. ÜYE DEVLETLER DÜZEYİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN DENETİM 191 A. Yargısal Denetim 191 1. İlk Derece Mahkemeleri ve Temyiz Mercileri Tarafından Gerçekleştirilen Denetim 191 2. Anayasa Mahkemeleri Tarafından Gerçekleştirilen Denetim ve Lizbon Andlaşmasına Yaklaşımlarından Örnekler 193 a. Federal Alman Anayasa Mahkemesinin Görüşü 193 b. Çek Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin Görüşü 198 c. Fransız Anayasa Konseyinin Görüşü 202 d. Polonya Anayasa Mahkemesinin Görüşü 204 B. Siyasi Denetim 208 1. Yasama Tasarruflarının Denetimi 208 a. Yasama Tasarruflarının Ulusal Parlamentolara İletilmesi 208 b. Yasama Tasarruflarının İkincillik İlkesine Uygunluğunun Denetimi 209 2. Katılım Andlaşmalarının Denetimi 211 3. Özgürlük, Güvenlik, Adalet Alanına İlişkin Konularda Denetim Yetkisi 211 4. Andlaşmaların Değiştirilmesi Sürecinde Ulusal Parlamentoların Rolü 213 C. Kamuoyu Denetimi 213 1. Birlik Organlarına Katılım Suretiyle Gerçekleştirilen Denetim 214 a. Ekonomik ve Sosyal Komiteye Üyelik Yoluyla 214 b. Bölgeler Komitesine Üyelik Yoluyla 216 2. Vatandaş Girişimi Yoluyla Gerçekleştirilen Denetim 217 a. Denetim Koşulları 218 b. Denetim Usulü 219 II. AVRUPA BİRLİĞİ DÜZEYİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN DENETİM 220 A. Yargısal Denetim 220 1. İhlâl Davası 221 a. Davanın Tarafları 221 b. İhlâl Davasının Nedenleri 222 c. Dava Açma Usulü 223 d. İhlâl Kararlarının Etkisi 224 2. Ön Karar Usulü 225 a. Ön Karar Usulünün Konusu 225 b. Ön Karar Usulüne Başvuru Hakkı ve Yükümlülüğü 227 c. Ön Karar Usulünün Sonuçları 229 B. İdari Denetim 232 1. Rekabete İlişkin Kurallar Çerçevesinde Komisyonun Denetim Yetkisi 232 a. Devlet Yardımlarının Denetimi 232 b. İşletmeler Arası Andlaşmalar ile Hakim Durumun Kötüye Kullanılmasının Denetimi 233 2. Avrupa Merkez Bankası Tarafından Gerçekleştirilen Denetim 234 3. Avrupa Ombudsmanı Tarafından Gerçekleştirilen Denetim 236 Sonuç 239 Kaynakça 243 Kavramlar Dizini 263