İÇİNDEKİLER Teşekkür 7 Önsöz 11 İçindekiler 13 Şekiller Listesi 17 Tablolar Listesi 17 Ekler Listesi 19 Kısaltmalar 21 Giriş 25 Birinci Bölüm TEORİDE BÜROKRASİ VE TEKNOKRASİ: KAVRAMSAL ANALİZ VE GELİŞİMİ A. KAVRAMLARIN KAPSAMI 31 1. Büro, Bürokrat, Teknokrasi, Teknokrat ve Memur 31 2. Bürokrasi Kavramının Kökeni 39 3. Bürokratikleşmeye Neden Olan Faktörler 40 4. Kamu Yönetimi ve Özel Sektörde Yönetim 42 5. Kamu Yönetiminde Dönüşüm ve Devletin Merkezileşmesi: Bürokratizasyonun Tarihçesi 45 6. Bürokratik Gücün Kaynakları 52 7. Bürokratik Tutum 56 a. Bürokratik Tutumun Kapsamına Yönelik Tartışmalar 57 b. Bürokratik Kültür ve Değerler Üzerine Şükrü Özen'in 1996 Tarihli Çalışması 62 B. YÖNETİM TEORİLERİNDE ÖRGÜTSEL KARARALMA SÜREÇLERİNİN RASYONELLEŞMESİ VE BÜROKRASİ 67 C. SEÇKİNCİ KURAMDA DEVLET VE BÜROKRASİ 71 1. Seçkinci Kuramda Bürokrasi ve Demokrasi 73 a. Geatano Mosca'nın Elit Kuramında Sınıf ve Bürokrasi 73 b. C. Wright Mills'in Kuramında "İktidar Seçkinleri" 75 c. Tom B. Bottomore ve Marxist Yaklaşım 82 d. Azgelişmişlik, Seçkinler ve Bürokrasi 87 2. Küresel Elit Tartışmaları 89 D. İBN HALDUN’DA DEVLET VE BÜROKRASİ 91 1. “Asabiyet” ve “Umran” Kavramları 92 2. Devlet ve Bürokrasi Konusundaki Düşünceleri 95 E. MAX WEBER VE BÜROKRASİ: BÜROKRASİNİN İLK SİSTEMATİK TEORİSİ 98 1. Weber Hakkında 99 2. Weber'de Otorite (Egemenlik) ve Bürokrasi 100 3. Bürokrasiye Neden Olan Faktörler 103 4. Bürokrasinin Evrimi 106 a. Bürokratın Eğitimi 110 b. Memurun Konumu 111 c. Bürokrasinin İşleyiş Biçimi 115 d. Bürokrasinin Teknik Üstünlükleri 116 e. Bürokrasinin Kalıcılığı 118 f. Weber’de Bürokrasinin Gücü 120 6. Weber'in Bürokrasi Analizi Üzerine Bir Değerlendirme 123 İkinci Bölüm BÜROKRASİ VE TEKNOKRASİNİN İKTİSADİ VE SİYASAL ANALİZİ A. İKTİSADİ VE SİYASAL ÇERÇEVE VE TARTIŞMALAR 129 1. İktidar-Hegemonya İlişkileri Bağlamında Devlet, Demokrasi ve Bürokrasi 142 a. Genel Tartışmalar 142 b. Michels’de Bürokrasi, Oligarşi ve Demokrasi 149 c. Poulantzas’da Sınıf-İktidar İlişkileri ve Demokrasi 152 2. Liberal Çoğulcu Kuramda Devlet ve Bürokrasi 157 a. Kapitalizm, Kapitalist Devlet ve Bürokrasi 162 b. Baskı Grupları ve Bürokrasi 166 3. Keynesyen Korporatist Kuramda Devlet ve Bürokrasi 168 a. Korporatizm Üzerine 169 b. Korporatist Sistemde Devlet, Sınıflar ve Demokrasi 170 c. Korporatizmde Bürokrasi 172 d. Frank Fisher: Post-endüstriyel Dönem ve Teknokorporat Devlet 173 4. Marxist Kuramda Devlet ve Bürokrasi 175 5. Neo-Liberalizm, Devlet ve Bürokrasi 183 a. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar ve Teknokrasi 186 b. Yeni Kamu İşletmeciliği ve Bürokrasi 189 6. Toplumsal Cinsiyet ve Bürokrasi 194 B. MALİYE TEORİSİNDE DEVLET BÜTÇESİ - BÜROKRASİ İLİŞKİSİ: KAMU TERCİHİ KURAMI VE NİSKANEN 197 1. Niskanen’in Bürokrasi Analizi: Bütçe Kollama ve Maksimizasyon 198 2. Niskanen Analizine Yönelik Bazı Katkı, Yorum ve Eleştiriler 202 C. BÜROKRASİ VE BÜTÇE İLİŞKİSİNE YÖNELİK DİĞER YAKLAŞIM VE ÇALIŞMALAR 221 Üçüncü Bölüm TÜRKİYE’DE BÜROKRASİ VE TEKNOKRASİ: BİR ALAN ARAŞTIRMASI A. TÜRKİYE'DE BÜROKRASİ VE TEKNOKRASİ 236 1. 1980 Öncesi Dönemde Türkiye’de Bürokrasi ve Teknokrasi 236 a. Osmanlı Dönemi 236 b. Cumhuriyet Dönemi 243 2. 1980 Sonrası Dönemde Türkiye’de Bürokrasi, Teknokrasi ve DDK’lar 253 3. Türkiye’de Bürokrasi Üzerine Başlıca Alan Araştırmaları ve Sonuçları 258 a. Gencay Şaylan'ın 1974 Tarihli Alan Araştırması 259 b. Metin Heper’in 1977 Tarihli Alan Araştırması 265 c. Gencay Şaylan’ın 1986 Tarihli Çalışması 270 d. 1980 Sonrası Dönemde Bürokratik Kültür ve Değerleri Etkileyen Etmenler: Şükrü Özen'in 1996 Tarihli Çalışması 273 B. TÜRKİYE’DE MERKEZİ BÜROKRASİNİN KAMU EKONOMİSİ VE DEVLET BÜTÇESİ ALGISININ VE ETKİLERİNİN NİCEL ANALİZİ 282 1. Uygulanan Anket Soruları: Gerekçeler ve Hedefler 282 a. Anket Soruları 283 b. Anket Sorularının Kuramsal Gerekçeleri: Temel Hipotezler (Yapılması Planlanan Analiz ve Ölçümler) 283 (1). Seçkinci Teorilere Yönelik Hipotezler 284 (2). Bürokrasi ve Teknokrasi Algısına Yönelik Hipotezler 284 (3). Kamu Ekonomisi Algısına Yönelik Hipotezler 286 (4). Performans Esaslı Bütçelemeye İlişkin Hipotezler 287 (5). Bütçe Kollama Eğilimine Yönelik Hipotezler 288 (6). Tutarlılık Belirlemeye Yönelik Hipotezler 288 2. Örneklem: Anket Uygulama Süreci ve Örnekleme Dahil Kurumlar 289 a. Anketin Uygulanması: Uygulamaya İzin Verilen ve Verilmeyen Kurumlar ve Gerekçeleri 289 b. Sürecin Tamamlanması ve Verilerin Girilmesi 295 c. Kadro ve Unvanların, Eğitim ve Köken (Taşra – Kent - Metropol) Bilgilerinin Anketlere Yansımasına İlişkin Bazı Notlar 297 d. Anket Sorularına Katılımcılar Tarafından Yapılan Yorumlar 301 e. Katılımcıların Değişken Ekleyebildikleri Bazı Anket Soruları İçin Yazdığı Değişkenler 301 3. Analiz Sonuçları 302 a. Güvenilirlik Analizi 303 b. Tanımsal İstatistik Analizi 303 (1). Kuruma Göre Katılımcıların Değerlendirmesi 303 (2). Demografik Özelliklere İlişkin Değerlendirme 311 c. Katılımcı Kategorilerine Göre Farklılık Analizi 317 d. Kamu Ekonomisi Algısına Yönelik Tanımsal İstatistik Analizi: Aritmetik Ortalama 325 (1). Genel Bir Bakış 325 (2). Katılımcı Grupları İtibarıyla Temel Kamu Ekonomisi Eğilimleri: Liberal mi, Devletçi mi? 330 (3). Katılımcı Gruplar İtibarıyla Bütçe Kollama Eğilimine Yönelik Sonuçlar 337 (4). Katılımcı Gruplar İtibarıyla Performans Esaslı Bütçeye İlişkin Algıya Yönelik Sonuçlar 339 (5). Temel Hipotezlerin Test Sonuçları 342 (i). Seçkinci Teorilere Yönelik Hipotezler 343 (ii). Bürokrasi ve Teknokrasi Algısına Yönelik Hipotezler 343 (iii). Kamu Ekonomisi Algısına Yönelik Hipotezler 348 (iv). Performans Esaslı Bütçelemeye İlişkin Hipotezler 382 (v). Bütçe Kollama Eğilimine Yönelik Hipotezler 384 (vi).Tutarlılık Belirlemeye Yönelik Hipotezler 387 e. Anket Sonuçlarına İlişkin Özet Değerlendirme 394 Sonuç 397 Ekler 427 Kaynakça 461 Kavram Dizini 4 7 1