İÇİNDEKİLER Tablo Listesi XXI Şekil Listesi XXIII Kısaltmalar XXVII GİRİŞ 1 1. BÖLÜM: DİJİTAL EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE AÇIKLAMALAR 1.1. EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE AÇIKLAMALAR 5 1.1.1. Ekonominin Tanımı 5 1.1.2. Ekonominin Sınıflandırılması 6 1.2. DİJİTAL EKONOMİ KAVRAMI 6 1.2.1. Dijital Ekonominin Tanımı ve Dijital Ekonomik İş Modelleri 7 1.2.1.1. Elektronik Ticaret (E-Ticaret) 7 1.2.1.2. Web Tabanlı Reklamcılık (İnternet Reklamcılığı) 10 1.2.1.3. Bulut Bilişim 11 1.2.1.3.1. SaaS (Yazılım Hizmeti) 13 1.2.1.3.2. PaaS (Platform Hizmeti) 13 1.2.1.3.3. IaaS (Altyapı Hizmeti) 13 1.2.1.4. Elektronik Ödeme Hizmetleri 14 1.2.1.5. Üç Boyutlu Yazıcılar 18 1.2.1.6. Uygulama Mağazaları 18 1.2.1.7. Yüksek Frekanslı İşlemler 19 1.2.1.8. Katılıma Dayalı Ağ Platformları 20 1.2.2. Dijital Ekonominin Temel Özellikleri 21 1.2.3. Dijital Ekonominin Gelişimi 23 1.2.3.1. Geniş Ağ Bağlantıları 24 1.2.3.2. Sahip Olunan Web Sitesi veya Ana Sayfa 24 1.2.3.3. Bulut Bilişim Hizmeti Kullanımı 25 1.2.3.4. İnternet Kullanımı 26 1.2.3.5. Çevrimiçi Alışverişler 28 1.2.3.6. Çevrimiçi Kurslar 29 1.2.3.7. Akıllı Telefon Kullanımı 30 1.2.3.7.1. Sosyal Ağlar İçin Kullanım Açısından 30 1.2.3.7.2. Konuma Dayalı Servislerin Kullanımı Açısından 32 1.2.3.7.3. E-Ticaret Açısından 32 1.2.3.7.4. E-Bankacılık ve M-Bankacılık Açısından 32 1.2.3.7.5. İçerik ve Yaratıcı Endüstriler Açısından 33 1.2.3.7.6. Mobil Sağlık Açısından 34 1.2.4. Dijital Ekonominin Genel Ekonomi İçerisindeki Yeri 35 1.2.4.1. Büyüme Açısından 35 1.2.4.2. Verimlilik ve İstihdam Açısından 37 2. BÖLÜM: DİJİTAL EKONOMİDE VERGİLENDİRMEYE İLİŞKİN SORUNLAR 2.1. VERGİLENDİRME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE AÇIKLAMALAR 42 2.1.1. Vergilendirmenin Temel İlkeleri 42 2.1.2. Vergilerin Sınıflandırılması 44 2.1.3. Vergilere İlişkin İstatistiki Bilgiler 45 2.1.3.1. Doğrudan Vergilere İlişkin İstatistiki Bilgiler 47 2.1.3.2. Dolaylı Vergilere İlişkin İstatistiki Bilgiler 52 2.2. DİJİTAL EKONOMİK İŞ MODELLERİNDE TİPİK VERGİ PLANLAMA YAPILARI 59 2.2.1. Çevrimiçi Perakende 60 2.2.2. Web Tabanlı Reklamcılık 67 2.2.3. Bulut Bilişim 71 2.2.4. Uygulama Mağazaları 76 2.2.5. Vergiden Kaçınmaya Yönelik Somut Bir Örnek: Double Irish, Dutch Sandwich Yöntemi 81 2.3. DİJİTAL EKONOMİDE VERGİLENDİRMEYE İLİŞKİN SORUNLAR 82 2.3.1. Doğrudan Vergiler Açısından Sorunlar 83 2.3.1.1. Nexus (Rabıta, Bağ) 84 2.3.1.2. Veri (Data) 89 2.3.1.3. Gelirin Niteliği (Karakterizasyon) 91 2.3.2. Dolaylı Vergiler Açısından Sorunlar 96 2.3.2.1. Katma Değer Vergisi Açısından Sorunlar 96 2.3.2.1.1. Düşük Değerli Ürünlerin İthalatındaki Muafiyetler 97 2.3.2.1.2. Tüketicilere Uzaktan Dijital Satışlar 98 2.3.2.1.3. Dijital Aracılar ve Çifte Vergilendirme Sorunu 99 2.3.2.2. Diğer Dolaylı Vergiler Açısından Sorunlar 100 2.3.3. Daha Kapsamlı Vergi Sorunlarının Değerlendirilmesi 102 3. BÖLÜM: DİJİTAL EKONOMİDE FİNANSAL RAPORLAMA VE DENETİME İLİŞKİN SORUNLAR 3.1. FİNANSAL RAPORLAMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE AÇIKLAMALAR 103 3.1.1. Finansal Tabloların Amacı, Unsurları ve Özellikleri 104 3.1.2. Tekdüzen Hesap Çerçevesi ve Hesap Planına İlişkin Temel Açıklamalar 109 3.2. DİJİTAL EKONOMİDE FİNANSAL RAPORLAMA 111 3.2.1. İnternet Sitesinin Edinilmesi ve Amaca Uygun Hale Getirilmesine İlişkin Finansal Raporlama 114 3.2.2. Elektronik Ortamda Gerçekleştirilen Yurt İçi Fiziki Alışlara İlişkin Finansal Raporlama 118 3.2.3. Elektronik Ortamda Gerçekleştirilen Yurt Dışı Fiziki Alışlara İlişkin Finansal Raporlama 120 3.2.4. Elektronik Ortamda Gerçekleştirilen Yurt İçi Dijital Alışlara İlişkin Finansal Raporlama 123 3.2.5. Elektronik Ortamda Gerçekleştirilen Yurt Dışı Dijital Alışlara İlişkin Finansal Raporlama 124 3.2.6. Elektronik Ortamda Gerçekleştirilen Yurt İçi Fiziki Satışlara İlişkin Finansal Raporlama 126 3.2.7. Elektronik Ortamda Gerçekleştirilen Yurt Dışı Fiziki Satışlara İlişkin Finansal Raporlama 129 3.2.8. Elektronik Ortamda Gerçekleştirilen Yurt İçi Dijital Satışlara İlişkin Finansal Raporlama 132 3.2.9. Elektronik Ortamda Gerçekleştirilen Yurt Dışı Dijital Satışlara İlişkin Finansal Raporlama 134 3.3. DİJİTAL EKONOMİDE FİNANSAL RAPORLAMAYA İLİŞKİN SORUNLAR 137 3.3.1. Defter ve Kayıt Düzenine İlişkin Sorunlar 137 3.3.2. İnternet Sitelerinin Finansal Raporlamasına İlişkin Sorunlar 138 3.3.3. Gayri Maddi Varlıkların Finansal Raporlamasına İlişkin Sorunlar 143 3.3.4. Müşteri Listelerinin Finansal Raporlamasına İlişkin Sorunlar 144 3.4. DENETİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE AÇIKLAMALAR 144 3.4.1. Denetimin Amacı, Unsurları ve Özellikleri 145 3.4.2. Denetim Türleri 146 3.4.2.1. Finansal Tabloların Bağımsız Denetimi 146 3.4.2.2. Uygunluk Denetimi 147 3.4.2.3. Faaliyet Denetimi 147 3.4.3. Denetim İçerisinde Vergi Denetiminin Yeri ve Önemi 148 3.4.3.1. Vergi Denetiminin Tanımı 148 3.4.3.2. Vergi Denetiminin Amaçları 149 3.4.3.3. Vergi Denetiminin İşlevleri 149 3.4.3.4. Vergi Denetiminin Özellikleri 150 3.5. DİJİTAL EKONOMİDE DENETİME İLİŞKİN SORUNLAR 150 4. BÖLÜM: DİJİTAL EKONOMİDE VERGİLENDİRMEYE İLİŞKİN YAPILAN ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ İLE ÜLKE MEVZUATLARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 4.1. DİJİTAL EKONOMİDE VERGİLENDİRMEYE İLİŞKİN YAPILAN ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 153 4.1.1. OECD Tarafından Yapılan Çalışmalar ve Çözüm Önerileri 154 4.1.1.1. Turku Konferansı 154 4.1.1.2. Ottawa Konferansı 155 4.1.1.3. Matrah Aşındırma ve Kâr Aktarımı (BEPS) Eylem Planı 157 4.1.1.3.1. Doğrudan Vergilere İlişkin Sorunlara Çözüm Önerileri 172 4.1.1.3.1.1. Daimi İşyeri (PE) Statüsünün Uyarlanması 173 4.1.1.3.1.2. Önemli Bir Ekonomik Varlık Kavramına Dayalı Yeni Bir Bağlantı Noktası (Nexus) Oluşturulması 173 4.1.1.3.1.3. Bazı Dijital İşlemlerde Stopaj Vergisi Uygulanması 176 4.1.1.3.1.4. Bant Genişliği Kullanımı Üzerine Dengeleme Vergisi Getirilmesi 177 4.1.1.3.2. Dolaylı Vergilere İlişkin Sorunlara Çözüm Önerileri 178 4.1.1.3.2.1. Sınır Ötesi Hizmetler veya Maddi Olmayan Varlıklara İlişkin KDV Tahsilatının Etkinliğinin Artırılması 179 4.1.1.3.2.2. Düşük Değerli Malların İthaline İlişkin KDV Tahsilatının Etkinliğinin Artırılması 180 4.1.1.3.3. Daha Kapsamlı Vergi Sorunlarına Çözüm Önerileri 183 4.1.1.3.3.1. BEPS 7. Eylem Planı: Daimi İşyeri (PE) Statüsünden Yapay Olarak Kaçınılmasının Önlenmesi 184 4.1.1.3.3.2. BEPS 3. Eylem Planı: Kontrol Edilen Yabancı Kurum (CFC) Kurallarının Gözden Geçirilerek İyileştirilmesi 190 4.1.1.3.3.3. BEPS 8 - 10. Eylem Planları: Değer Yaratma Esası ile Transfer Fiyatlandırması Sonuçlarının Uyumlaştırılması 192 4.1.1.3.3.4. BEPS 5. Eylem Planı: Şeffaflık ve Özün Önceliği İlkeleri Temelinde Zararlı Vergi Uygulamalarının Daha Etkin Bir Şekilde Ele Alınması 204 4.1.1.3.3.5. Daha Kapsamlı Vergi Sorunlarına Çözüm Önerilerine İlişkin Sonraki Adımlar 208 4.1.2. Avrupa Birliği Tarafından Yapılan Çalışmalar ve Çözüm Önerileri 210 4.1.2.1. Avrup Birliği Dijital Tek Pazarı 210 4.1.2.2. Mini Tek Durak Mağazası (MOSS) 213 4.1.2.3. Dijital Ekonominin Adil Vergilendirilmesine İlişkin Kurallar 214 4.1.2.4. Avrupa Birliği Tarafından Yapılan Diğer Çalışmalar 216 4.1.3. Birleşmiş Milletler Tarafından Yapılan Çalışmalar ve Çözüm Önerileri 218 4.1.4. Uluslararası Para Fonu Tarafından Yapılan Çalışmalar ve Çözüm Önerileri 223 4.1.4.1.

IMF Blog'da Yer Alan Görüş ve Haberler 223 4.1.4.2. Dijital Ekonominin Ölçümü Raporu 229 4.2. DİJİTAL EKONOMİDE VERGİLENDİRMEYE İLİŞKİN ÜLKE MEVZUATLARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 230 4.2.1. Daimi İşyeri (PE) Eşiğinin Alternatif Uygulamalarına İlişkin Yapılan Değişiklikler 231 4.2.1.1. Dijital Varlık Faktörlerini İçeren Önlemler 231 4.2.1.1.1. İsrail'in Önemli Ekonomik Varlık (SEP) Testi Hakkındaki Sirküleri 232 4.2.1.1.2. Hindistan'ın Önemli Ekonomik Varlık (SEP) Kavramına Dayanan Yeni Nexus Kuralı 233 4.2.1.2. Diğer Önlemler 234 4.2.2. Stopaj Vergisi Kullanımına İlişkin Yapılan Değişiklikler 235 4.2.3.

Ciro Vergisi Kullanımına İlişkin Yapılan Değişiklikler 237 4.2.3.1. Hindistan'ın Dengeleme Vergisi 238 4.2.3.2. İtalya'nın Dijital İşlemler Vergisi 239 4.2.3.3. Macaristan'ın Reklam Vergisi 240 4.2.3.4. Fransa'nın Görsel-İşitsel İçeriğin Çevrimiçi ve Fiziksel Dağıtımı Vergisi 241 4.2.4. Büyük Çok Uluslu İşletmeleri Hedefleyen Özel Rejim Uygulamaları 243 4.2.4.1. Birleşik Krallık'ın Yönlendirilmiş Kazanç Vergisi 243 4.2.4.2. Avustralya'nın Çokuluslu Anti-Kaçınma Kanunu 246 4.2.4.3. Avustralya'nın Yönlendirilmiş Kazanç Vergisi 247 4.2.4.4. ABD'nin Matrah Aşındırma ve Kötüye Kullanım Vergisi 248 4.2.5. İlgili Vergi Politikası Gelişmeleri Hakkında Bulgular 249 5. BÖLÜM: DİJİTAL EKONOMİDE VERGİLENDİRME, FİNANSAL RAPORLAMA VE DENETİME İLİŞKİN SORUNLARA TÜRKİYE AÇISINDAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 5.1. DİJİTAL EKONOMİDE VERGİLENDİRMEYE İLİŞKİN SORUNLARA TÜRKİYE AÇISINDAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 255 5.1.1. BEPS 7. Eylem Planı: Daimi İşyeri (PE) Statüsünden Yapay Olarak Kaçınılmasının Önlenmesine İlişkin Düzenlemeler ve Çözüm Önerileri 255 5.1.2. BEPS 3. Eylem Planı: Kontrol Edilen Yabancı Kurum (CFC) Kurallarının Gözden Geçirilerek İyileştirilmesine İlişkin Düzenlemeler ve Çözüm Önerileri 257 5.1.3. BEPS 8 - 10. Eylem Planları: Değer Yaratma Esası ile Transfer Fiyatlandırması Sonuçlarının Uyumlaştırılmasına İlişkin Düzenlemeler ve Çözüm Önerileri 259

5.1.4. BEPS 5. Eylem Planı: Şeffaflık ve Özün Önceliği İlkeleri Temelinde Zararlı Vergi Uygulamalarının Daha Etkin Bir Şekilde Ele Alınmasına İlişkin Düzenlemeler ve Çözüm Önerileri 266 5.1.5. Katma Değer Vergisine İlişkin Düzenlemeler ve Çözüm Önerileri 269 5.1.6. Diğer Öneriler 272 5.2. DİJİTAL EKONOMİDE FİNANSAL RAPORLAMAYA İLİŞKİN SORUNLARA TÜRKİYE AÇISINDAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 275 5.2.1. Defter ve Kayıt Düzenine İlişkin Sorunlara Çözüm Önerileri 275 5.2.2. İnternet Sitelerinin Finansal Raporlamasına İlişkin Sorunlara Çözüm Önerileri 279 5.2.3. Gayri Maddi Varlıkların Finansal Raporlamasına İlişkin Sorunlara Çözüm Önerileri 284 5.2.4. Müşteri Listelerinin Finansal Raporlamasına İlişkin Sorunlara Çözüm Önerileri 286 5.3. DİJİTAL EKONOMİDE DENETİME İLİŞKİN SORUNLARA TÜRKİYE AÇISINDAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 287 SONUÇ 293 KAYNAKÇA 307