İÇİNDEKİLER İçindekiler Önsöz 7 Kısaltmalar 13 GİRİŞ 17 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK ÇEK VE ÇEKİN UNSURLARI 1. ÇEK KAVRAMI 23 2. HUKUKİ NİTELİĞİ 23 I. KAMBİYO SENEDİ NİTELİĞİ 23 II. HAVALE NİTELİĞİ 24 III. ÖDEME ARACI NİTELİĞİ 26 IV. MÜCERRET BİR SENET OLMASI 28 V. İHDASÎ BİR SENET OLMASI 29 3. İKTİSADİ ÖNEMİ 31 4. ÇEKİN ZORUNLU UNSURLARI 32 I. 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNUNDA ÖNGÖRÜLEN UNSURLAR 33 A. Çek Kelimesi 33 B. Belirli Bir Bedelin Kayıtsız ve Şartsız Ödenmesi Emri 35 C. Muhatabın Ticaret Unvanı 36 D. Ödeme Yeri 37 E. Düzenleme Yeri 38 F. Düzenleme Tarihi 43 G. Düzenleyenin İmzası 48 H. Banka Tarafından Verilen Seri Numarası 50 İ. Karekod 50 II. 5941 SAYILI ÇEK KANUNUNDA ÖNGÖRÜLEN UNSURLAR 51 İKİNCİ BÖLÜM ÇEK ANLAŞMASI 5. GENEL OLARAK 53 6. KARŞILIK 53 7. ÇEK ANLAŞMASI 55 I. KAVRAM 55 II. ÇEK ANLAŞMASININ ŞEKLİ 56 III. ÇEK ANLAŞMASININ TARAFLARI 57 A. Muhatap 58 B. Düzenleyen 60 IV. ÇEK ANLAŞMASININ HUKUKİ NİTELİĞİ 60 V. ÇEK ANLAŞMASININ KAPSAMI 61 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MUHATABIN ÇEK ANLAŞMASININ KURULUŞUNDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 8. GENEL OLARAK 63 9. MUHATABIN 5941 SAYILI ÇEK KANUNUNDA DÜZENLENEN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 63 I. ÇEK HESABI AÇILIRKEN MUHATAP BANKANIN ARAŞTIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 63 A. Çek Hesabı Açtırmak İsteyenlerin Yasaklılık Durumunu Araştırma Yükümlülüğü 64 B. Çek Hesabı Açmak İsteyen Müşterinin Ekonomik ve Sosyal Durumunun Araştırılması Yükümlülüğü 65 II. HESAP AÇMAK İSTEYEN KİŞİDEN GEREKLİ BELGELERİ İSTEME VE BU BELGELERİ SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 67 II. HESAP SAHİBİNİN İMZASINI ALMA, TACİR OLUP OLMADIĞINI VE HAKKINDA ÇEK DÜZENLEME YASAĞININ BULUNUP BULUNMADIĞINI TESPİTE YARAYACAK BEYANLARI ALMA VE BİLGİLERİ SİSTEME KAYDETME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 70 IV. HESAP SAHİBİNE VERİLECEK ÇEK DEFTERİNİN TÜRÜNÜN BELİRLENMESİNE VE BASILMASINA İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLER 72 V. MUHATAP BANKANIN BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ 77 VI. YÜKÜMLÜLÜKLERİN İHLALİNDEN DOĞAN SORUMLULUK 79 A. Cezai Sorumluluk 79 B. Hukuki Sorumluluk 80 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM MUHATABIN İŞLEYEN ÇEK HESABI İLE İLGİLİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 10. GENEL OLARAK 87 I. ÖDEME İÇİN İBRAZDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLER 87 A. İnceleme Yükümlülüğü 87 1. Düzenleyen İle Aralarında Bir Çek Anlaşmasının Bulunup Bulunmadığının Araştırılması 88 2. İbraz Edilen Senedin Çekte Bulunması Gereken Yasal Unsurları Taşıyıp Taşımadığının Kontrol Edilmesi 89 3. İbrazın Süresi İçinde Yapılıp Yapılmadığının Tespiti 89 4. Çek İbraz Eden Kişinin Meşru Hamil Olup Olmadığını Araştırma Yükümlülüğü 92 5. Mahkeme Tarafından Verilmiş Bir Ödemeden Men Kararının Bulunup Bulunmadığının Araştırılması 94 6. İbraz Süresi Geçirilmiş Bir Çek Hakkında Cayma Beyanının Bulunup Bulunmadığının Araştırılması 95 B. İbraz Edilen Çekin Sahte veya Tahrif Edilmiş Çek Olup Olmadığını Araştırma Yükümlülüğü 97 1. Sahte Çek 99 a. Çekte Sahtelik Oluşturan Haller 100 aa. İmzada Sahtelik 100 ab. Beyanlarda Sahtelik 102 2. Tahrif Edilmiş Çek 102 a. Çekte Tahrifat Halleri 103 aa. İsimde Tahrifat 103 ab. Bedelde Tahrifat 105 ac. Düzenleme Tarihinde, Düzenleme Yerinde ve Ödeme Yerinde Tahrifat 105 ad. Çekteki Çizgilerde ve Mahsup Kaydında Tahrifat 107 3. Sahte ya da Tahrif Edilmiş Çekin Ödenmesinden Doğan Sorumluluk 107 a. Sorumluluğun Şartları 109 aa. Sahte ya da Tahrif Edilmiş Bir Çek Mevcut Bulunmalıdır. 109 ab. Muhatap Banka Tarafından Ödeme Yapılmış Olmalıdır. 109 ac. Düzenleyen veya Lehtar ve yahut Hamil Zarara Uğramış Olmalıdır. 109 b. Sorumluluğun Kapsamı ve Niteliği 111 c. Düzenleyenin Kusurunun Muhatabın Sorumluluğuna Etkisi 114 d. Muhatap Banka ile Keşideci Arasındaki Sorumsuzluk Anlaşması 120 e. Muhatap Bankanın Rücu Hakkı 123 II. MUHATABIN ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 125 A. Karşılığın Tamamen ya da Kısmen Bulunduğu Durumlarda 125 B. Karşılığın Tamamen ya da Kısmen Bulunmadığı Durumlarda 133 C. Karşılığın Devredilmiş Olduğu Durumlarda 140 D. Ödeme Halinde Muhatap tarafından Yapılması Gereken İşlemler 143 1. Tam ödeme Halinde 143 2. Kısmi Ödeme Halinde 144 III. ÇEKİN ÖDENMEMESİNDEKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 146 A. Genel Olarak 146 B. Çekin Karşılıksız Çıkması Durumunda 146 C. Düzenleyene Ait Adres Bilgilerinin Çek Hamiline Verilmesi Yükümlülüğü 150 BEŞİNCİ BÖLÜM MUHATABIN ÖZEL ÇEK TÜRLERİNDEKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 11. GENEL OLARAK 153 12. ÖZEL ÇEK TÜRLERİNDE 154 I. ÇİZGİLİ ÇEKTE 154 A. Çizgili Çek Kavramı 154 B. Çizgilerin Şekli 154 C. Çeki Çizmeye Yetkili Olanlar 155 D. Çizgili Çekin Türleri 155 E. Çizgili Çekin Ödenmesindeki Yükümlülük ve Bu Yükümlülüğe Aykırılığın Sonuçları 157 II. MAHSUP ÇEKİNDE 162 A. Mahsup Çeki Kavramı 162 B. Mahsup Çeki Tanzimine Yetkili Olanlar 163 C. Mahsup Çekinin Şekli 163 D. Mahsup Çekinin Ödenmesindeki Yükümlülük ve Bu Yükümlülüğe Aykırılığın Sonuçları 164 III. TEYİTLİ ÇEKTE 165 A. Teyitli Çek Kavramı 165 B. Teyidin Şekli ve Teyit Talebine Yetkili Olanlar 168 C. Teyidin Sonuçları ve Muhatabın Ödeme Yükümlülüğü 169 IV. GARANTİLİ ÇEKTE 175 A. Garantili Çek Kavramı 175 B. Çekte Garanti Taahhüdünün Şekli ve Hukuki Niteliği 176 C. Garanti Taahhüdünün Sonuçları ve Muhatabın Ödeme Yükümlülüğü 178 EKLER EK 1 - 5941 SAYILI ÇEK KANUNU 181 EK 2 - ÇEK DEFTERLERİNİN BASKI ŞEKLİNE VE BANKALARIN HAMİLE ÖDEMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUĞU MİKTARIN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN TEBLİĞ (SAYI: 2010/2) 193 Kaynakça 197