İÇİNDEKİLER İçindekiler 2. Baskıya Önsöz 7 Önsöz 9 Teşekkür 11 Giriş 23 1. BÖLÜM TARİHİ PERSPEKTİFTE AVRUPA 1.1. TARİH BİLİNCİ 25 1.2. AVRUPA'NIN KISA TARİHİ ve BİRLEŞİK AVRUPA DÜŞÜNCESİ 27 1.2.1. Orta Çağ'da Avrupa ve Avrupalılık 30 1.2.2. İstanbul'un Fethi ve Yeniçağ'da Avrupa 36 1.2.3. Aydınlanma Çağı ve Aydınlanma Felsefesi 41 1.3. YAKIN ÇAĞ VE SANAYİ DEVRİMİ 47 1.3.1. Sanayi Devriminin İdeolojileri 47 1.3.2. Sanayi Devrimi ve Avrupa Bütünleşme Hareketleri 52 1.4. BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI 55 2. BÖLÜM TOPLULUK FİKRİ 2.1. II. DÜNYA SAVAŞI'NDAN SONRA AVRUPA 59 2.1.1. Yalta ve Potsdam Konferansları 59 2.1.2. Monnet Planı 62 2.1.3. Truman Doktrini ve Marshall Planı 63 2.1.4. Schuman Deklarasyonu 9 Mayıs 1950 64 3. BÖLÜM AVRUPA TOPLULUKLARI 3.1. AVRUPA KÖMÜR ÇELİK TOPLULUĞU 69 3.1.1. Roma Antlaşması 71 3.1.1.1. İlkeler 73 3.1.1.2. Topluluğun Temelleri 75 3.1.1.2.1. Malların Serbest Dolaşımı 75 3.1.1.2.2. Tarım 76 3.1.1.2.3. Kişilerin Hizmetlerin ve Sermayenin Serbest Dolaşımı 79 3.1.1.2.4. Taşımacılık 81 3.1.1.3. Topluluğun Politikası 81 3.1.1.3.1. Ortak Kurallar 81 3.1.1.3.1.1. Rekabet Kuralları 81 3.1.1.3.1.2. Vergi Hükümleri 85 3.1.1.3.1.3. Mevzuatın Yakınlaştırılması 85 3.1.1.3.2. Ekonomi Politikası 86 3.1.1.3.3. Sosyal Politika 87 3.1.1.3.4. Araştırma ve Teknolojik Gelişme 90 3.1.1.3.5. Çevre 91 3.1.1.4. Topluluğun Kurumları 92 3.1.1.5. Genel ve Nihai Hükümler 93 3.2. AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU 95 3.3. AVRUPA ATOM ENERJİSİ TOPLULUĞU (AVRUPA ATOM AJANSI) 96 3.4. TOPLULUKLARIN BİRLEŞMESİ-FÜZYON ANTLAŞMASI 97 3.5. AVRUPA SERBEST TİCARET BÖLGESİ 97 4. BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ'NİN İŞLEYİŞ MEKANİZMASI 4.1. BEYAZ KİTAP "DELORS RAPORU" - İÇ PAZARIN TAMAMLANMASI 100 4.1.1. Fiziki Engellerin Kaldırılması 101 4.1.2. Teknik Engellerin Kaldırılması 102 4.1.3. Mâli Engellerin Kaldırılması 102 4.2. AVRUPA TEK SENEDİ 103 4.3. MAASTRICHT ANTLAŞMASI 104 4.3.1. Bütünleşme Yöntemi 105 4.3.2. Birliğin Yapısı 105 4.3.3. Maastricht Antlaşması Hükümleri 107 4.3.3.1. Ortak Hükümler ve Birliğin Genel İşleyişi 107 4.3.3.2. Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası 111 4.3.4. Maastricht Kriterleri 113 4.4. KOPENHAG KRİTERLERİ - KOPENHAG ZİRVESİ 114 4.4.1. Siyasi Kriterler 115 4.4.1.1. İstikrarlı Bir Demokratik Sistem 115 4.4.1.2. İnsan Haklarına Saygı 115 4.4.1.3. Hukukun Üstünlüğü 116 4.4.1.4. Azınlık Haklarına Saygı 117 4.4.1.5. Bölgesel Konular 117 4.4.2. Ekonomik Kriterler 117 4.4.2.1. İşleyen Bir Piyasa Ekonomisinin Varlığı 118 4.4.2.2. Rekabet Baskısı ve Piyasa Güçleri ile Baş Edebilme Kapasitesi 120 4.4.3. Müktesebat Kriteri 120 4.5. AMSTERDAM VE NICE ANTLAŞMALARI 121 4.6. AVRUPA BİRLİĞİ'NİN İŞLEYİŞİ HAKKINDAKİ ANTLAŞMA - LİZBON ANTLAŞMASI - LİZBON KRİTERLERİ 121 4.6.1. Birliğin Yetki Alanları 122 4.6.2. Birliğin Hedefleri - Genel Uygulama Hükümleri 126 4.6.3. Ayrımcılık Yapmama ve Birlik Vatandaşlığı 127 4.6.4. İç Pazar 128 4.4.4.1. Malların Serbest Dolaşımı Madde 28 - 29 128 4.6.4.2. Kişilerin, Hizmetlerin ve Sermayenin Serbest Dolaşımı 130 4.6.5. Özgürlük Güvenlik ve Adalet 131 4.6.6. Rekabet Vergilendirme ve Mevzuatların Yakınlaştırılması 133 4.6.7. Ekonomi ve Para Politikaları 135 4.8. AVRUPA BİRLİĞİNİN SOSYAL POLİTİKALARI 137 4.9. TOPLULUK HUKUKU 141 4.9.1. Yazılı Kaynaklar 144 4.9.1.1. Mevzuat 144 4.9.1.2. Uluslararası Antlaşmalar 144 4.9.2. Yazılı Olmayan Kaynaklar 146 5. BÖLÜM BİRLİĞE YENİ ÜYE KABULÜ VE BİRLİĞİN GENİŞLEMESİ 5.1. BİRLİĞE YENİ ÜYE KABUL ŞARTLARI 148 5.1.1. Maastricht Kriterleri 148 5.1.2. Kopenhag Kriterleri 148 5.2. KOŞULSALLIKLAR VE HAZMETME KAPASİTESİ 149 5.3. GENİŞLEME SÜRECİ 151 6. BÖLÜM AVRUPALI KİMLİĞİ 6.1. KÜLTÜR VE KİMLİK KAVRAMI 153 6.1.1. Avrupa Birliği Vatandaşlığı 155 6.1.1.1. Kültürel Özcü Yaklaşım 156 6.1.1.2. Konstrüktivizm 157 6.2. AVRUPA MERKEZCİ TARİH ANLAYIŞI 158 6.3. TARİHSEL PERSPEKTİFTE AVRUPALI KİMLİĞİ 159 6.4. II. DÜNYA SAVAŞI SONRASI DÖNEM 164 6.4.1. Üye Ülkeler Açısından Birlik 165 6.4.2. Dünya Açısından Birlik 166 6.4.3. Birleşik Avrupa Düşüncesi 166 6.5. AVRUPALININ AVRUPALILIK ALGISI 169 6.5.1. Avrupalı Kimliğini Oluşturan Dinamikler 172 6.5.2. Avrupalı Kimliğinin Oluşmasına Karşıt Dinamikler 173 7. BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ'NİN KURUMLARI 7.1. AVRUPA BİRLİĞİ ZİRVESİ 179 7.2. AVRUPA PARLAMENTOSU 180 7.3. AVRUPA BİRLİĞİ KONSEYİ 182 7.4. AVRUPA BİRLİĞİ KOMİSYONU 184 7.5. AVRUPA BİRLİĞİ ADALET DİVANI 185 7.5.1. Adalet Divanı 186 7.5.2. Genel Mahkeme 187 7.4.3. Özel Mahkemeler 188 7.6. AVRUPA MERKEZ BANKASI 188 7.7. AVRUPA SAYIŞTAYI 190 7.8. AVRUPA EKONOMİK VE SOSYAL KOMİTESİ 191 7.9. BÖLGELER KOMİTESİ 192 7.10. AVRUPA OMBUDSMANI 193 7.11. AVRUPA YATIRIM BANKASI 193 8. BÖLÜM AVRUPA PARASAL BİRLİĞİ 8.1. PARASAL BİRLİK SÜRECİ 196 8.2. EKONOMİK VE PARASAL BİRLİĞİN ETKİLERİ 201 8.3. PARASAL BİRLİK VE ÜLKE BAĞIMSIZLIĞI 204 BÖLÜME EK 204 E.8.1. OPTİMAL PARA ALANI TEORİSİ 204 E.8.1.1. Parasal Birlik (Optimum Para Alanı) 205 E.8.1.1.1. Parasal Birlikten Kaynaklanan Maliyetler 209 E.8.1.1.2. Parasal Birliğin Yarattığı Kazançlar 210 9. BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ'NİN GENEL OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ 9.1. AVRUPA BİRLİĞİ'NİN VAR OLMA NEDENLERİ 213 9.1.1. Katılımcı Demokrasi 215 9.1.2. Dayanışma Politikaları 216 9.1.3. Sürdürülebilir Büyüme 216 9.1.4. Birlik Bütçesi 217 9.1.5. Ekonomik ve Parasal Birlik 217 9.1.6. Avrupa Vatandaşlığı 218 9.2. BİRLİĞİN ÖNYARGILI POLİTİKALARI 219 10. BÖLÜM TARİHSEL PERSPEKTİFTE TÜRKİYE - AVRUPA İLİŞKİLERİ 10.1. ORTA ASYA STEPLERİNDEN ANADOLU BOZKIRLARINA 222 10.1.1. Osmanlı İmparatorluğu 222 10.1.1.1. Osmanlı İmparatorluğu'nun Yönetişim Yapısı 223 10.1.1.2. Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik Yapısı 225 10.1.1.2.1. Müdahaleci Ekonomik Sistem 226 10.1.1.2.2. Ekonominin Bağımlı Hale Gelmesi 230 10.1.1.2.3. Osmanlı Ekonomisi'nin Çöküş Nedenleri 235 10.1.2. Osmanlı - Batı İlişkileri 238 10.1.3. Batılılaşma Meselesi 240 10.2. GENÇ TÜRKİYE CUMHURİYETİ 243 10.2.1. I. Dünya Savaşı ve Sonrası - İzmir İktisat Kongresi 245 10.2.2. Genç Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Ekonomisi 248 10.2.3. II. Dünya Savaşı 250 10.2.4. Truman Doktrini ve Marshall Yardımları 252 10.2.4.1. NATO Üyeliği 254 10.2.4.2. Marshall Yardımları 256 11. BÖLÜM TÜRKİYE - AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ - RESMİ BAŞVURUDAN ADAYLIK SÜRECİNE 11.1. AVRUPA HEDEFİ 259 11.1.1. Modernleşmek ve Batılılaşmak 260 11.1.2. Komünizm Tehdidinden Korunmak 260 11.1.3. Siyasi ve Demokratik İstikrar Kazanmak 261 11.1.4. Siyasi Nüfuz Alanını Korumak 261 11.1.5. Ekonomik Kaynak Elde Etmek 262 11.1.6. İşleyen Piyasa Ekonomisi Kurmak 262 11.1.7. İç Politikada Oy Potansiyelini Arttırmak 262 11.2. AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU'NA BAŞVURU - 31 TEMMUZ 1959 263 11.3. ANKARA ANTLAŞMASI 267 11.3.1. Ankara Antlaşması'nın Genel Özellikleri 268 11.3.2. Ortaklığın Dönemleri 269 11.3.3. Ortaklık İlişkisi 270 11.3.4. Ankara Antlaşması-Hükümler ve İçerik 271 11.4. KATMA PROTOKOLE DOĞRU 274 11.4.1. Katma Protokol 276 11.5. LİBARALLEŞME SÜRECİ 278 11.5.1. 24 Ocak 1980 Kararları ve Askeri İhtilal 279 11.5.1.1. 24 Ocak 1980 Kararları'nın Ekonomik Yönü 280 11.5.1.2. 24 Ocak 1980 Kararları'nın Siyasi Yönü ve İhtilal 281 11.6. ÜYELİK BAŞVURUSU 283 11.6.1. Üyelik Başvurusunun Nedenleri 283 11.6.1.1. Ekonomik Nedenler 283 11.6.1.2. Siyasi Nedenler 284 11.6.1.3. Hukuki Nedenler 285 11.6.2. Başvuru Süreci 285 11.6.2.1. Başvurunun Önündeki Engeller 286 11.6.2.2. Başvur Mektubu ve Topluluğun Cevabi Görüşü 287 11.7. GÜMRÜK BİRLİĞİ SÜRECİ 290 11.7.1. Lizbon ve Kopenhag Zirveleri 291 11.7.2. Genel Olarak Gümrük Birliği 292 11.7.3. I/95 Sayılı Ortaklık Konseyi Kararı 297 11.7.3.1. Malların Serbest Dolaşımı ve Ticaret Politikası (KISIM I) 297 11.7.3.2. Tarım Ürünleri (KISIM II) 299 11.7.3.3. Gümrük Hükümleri (KISIM III) 299 11.7.3.4.

Yasaların Yakınlaştırılması (KISIM IV) 300 11.7.3.5. Kurumsal Hükümler (KISIM V) 303 11.8. KARDAK KRİZİ VE LÜKSEMBURG ZİRVESİ 305 12. BÖLÜM TÜRKİYE - AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ ADAYLIK SONRASI DÖNEM 12.1. HELSİNKİ ZİRVESİ 311 12.2. KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİ VE ULUSAL PROGRAM 314 12.2.1. Türk Ekonomisi'nin En Büyük Krizi 316 12.2.2. Katılım Ortaklığı Belgesi 318 12.2.3. Ulusal Program 321 12.2.3.1. Siyasi Kriterler 323 12.2.3.2. Ekonomik Kriterler 324 12.2.3.3. Üyelik Yükümlülüklerini Üstlenebilme Kapasitesi 326 12.2.2.3.1. Serbest Dolaşım 326 12.2.3.3.2. Ortak Politika Uygulamaları 328 12.3. MÜZAKERE "UYUM" SÜRECİ 329 12.3.1. Müzakere Sürecine Başlangıç ve Değişen Siyasi Dengeler 329 12.3.2.

Müzakere Çerçeve Belgesi 333 12.3.2.1. Müzakerelere İlişkin İlkeler 333 12.3.2.2. Müzakere Usulleri 334 12.3.2.3. Müzakere Başlıkları 335 12.3.2.4. Müzakerelerin Çerçevesi 336 12.3. MÜZAKERE AŞAMALARI 337 12.3.1. Tarama Süreci 337 12.3.2. Müzakereler 338 13. BÖLÜM TÜRKİYE - AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ'NİN GENEL DEĞERLENDİRMESİ 13.1. AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE ARASINDAKİ TEMEL SORUNLAR 342 13.1.1. 2001 Sonrası Dönem 346 13.1.2. Üyelik Açsından Kısa ve Uzun Dönem Kavramı 349 13.1.3. Avrupa Birliği'nde Eksen Kayması - Batı'nın Korkuları 352 13.2. KAMUOYUNDA AVRUPA BİRLİĞİ ALGISI 353 13.3. KAZAN KAZAN ANLAYIŞI KAPSAMINDA İLİŞKİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 355 13.3.1. Üyelik Durumunda Beklenen Nicel Değişiklikler 355 13.3.2. Üyelik Durumunda Beklenen Nitel Değişiklikler 356 13.3.3. Üyeliğin Türkiye'ye Muhtemel Etkileri 361 13.3.3.1. Avrupa Birliği Yolunda Yapılan Temel Düzenlemeler 362 13.3.1.1.1. Ekonomik Alan 363 13.3.1.1.2. Hukuki Alan 365 13.3.1.1.3. Siyasi Alan 366 13.3.1.1.4. Sosyal Alan 367 14. BÖLÜM BREXIT SÜRECİ 14.1. BREXIT'İN HUKUKİ YÖNÜ 370 14.2. BREXIT'İN SİYASİ YÖNÜ 372 14.3. BREXIT'İN EKONOMİK YÖNÜ 374 Kaynakça 377 Kavramlar Dizini 383