İÇİNDEKİLER Önsöz Şekil ve Tablolar Listesi Kısaltmalar Dava Listesi (Numara Sıralı) Mevzuat Listesi Giriş 1. Avrupa Birliği İle Türkiye İlişkileri Çerçevesinde Göç Hukuku ve İnsan Hakları (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) 1. AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ: GENEL ÇERÇEVE 1.1. Avrupa Birliği ve Türkiye: Ortaklık İlişkisi 1.2. Avrupa Birliği ve Türkiye: Üyelik İlişkisi 2. AVRUPA BİRLİĞİ ÜYELİK MÜZAKERELERİ ÇERÇEVESİNDE GÖÇ HUKUKU VE İNSAN HAKLARI (AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ) 2.1. Avrupa Birliği Müktesebatı: Genel Çerçeve 2.2. Göç Hukuku: Avrupa Birliği Müktesebatının Bir Parçası Olarak 2.3. İnsan Hakları (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi): Avrupa Birliği Müktesebatının ve Kopenhag Siyasi Kriterlerinin Bir Parçası Olarak 2. Avrupa Birliği ve Türkiye Bakımından Göç Hukuku 1. GÖÇ HUKUKU: GENEL ÇERÇEVE 2. AVRUPA BİRLİĞİ: ÖZGÜRLÜK, GÜVENLİK VE ADALET ALANININ BİR PARÇASI OLARAK GÖÇ HUKUKU 2.1. Genel Çerçeve 2.2. Birincil Hukuk (Kurucu Antlaşmalar) ve Göç Hukuku 2.2.1. Maastricht Antlaşması ve Göç Hukuku 2.2.2. Amsterdam Antlaşması ve Göç Hukuku 2.2.3. Lizbon Antlaşması ve Göç Hukuku 2.3. İkincil Hukuk (Birlik Tasarrufları) ve Göç Hukuku 2.3.1. Sınır Kontrolleri 2.3.2. Vize 2.3.3. İltica 2.3.4. Düzenli Göç 2.3.5. Düzensiz Göç 3. TÜRKİYE: GÖÇ HUKUKU 3.1. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Öncesi (1 Nisan 2014 Öncesi) Dönem 3.2. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Sonrası (1 Nisan 2014 Sonrası) Dönem 3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa Birliği’nin ve Türkiye’nin İnsan Haklarının Korunması Rejimindeki Yeri 1. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ: GENEL ÇERÇEVE 1.1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Diğer Uluslararası (İnsan Hakları veya Göç Hukukunun Özneleri ile ilgili) Anlaşmalar 1.2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 1.2.1. Tarihçe ve Bağlam 1.2.2. Kapsam 1.2.2.1. Kişi Yönünden Kapsam 1.2.2.2. Konu Yönünden Kapsam 1.2.2.3. Yer Yönünden Kapsam 1.2.2.4. Zaman Yönünden Kapsam 2. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN İNSAN HAKLARININ KORUNMASI REJİMİ VE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN BU REJİMDEKİ YERİ 2.1. Hukukun Genel İlkeleri 2.2. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı 2.3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 2.3.1. Avrupa Birliği’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Katılımı Öncesi Durum 2.3.2. Avrupa Birliği’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Katılımı Sonrası Durum 3. TÜRKİYE’NİN İNSAN HAKLARININ KORUNMASI REJİMİ VE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN BU REJİMDEKİ YERİ 3.1. Anayasa 3.2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 4. İnsan Hakları ve Mahkemeler 1. AVRUPA BİRLİĞİ: AVRUPA BİRLİĞİ ADALET DİVANI 1.1. Avrupa Birliği Adalet Divanı 1.2. Avrupa Birliği’nin İnsan Hakları Kaynakları: Hangi Davalar ile ve Nasıl İleri Sürülebilir? 1.3. Avrupa Birliği’nin İnsan Hakları Kaynakları: Ne Tür Etkiler Doğurur? 2. TÜRKİYE: ÜST MAHKEMELER VE ÖZELLİKLE ANAYASA MAHKEMESİ 2.1. Üst Mahkemeler 2.2. Türkiye İnsan Hakları Kaynakları: Hangi Davalar ile ve Nasıl İleri Sürülebilir? 2.2.1. Genel Çerçeve 2.2.2. Özel Bir Yol Olarak “Bireysel Başvuru” (Anayasa Mahkemesi) 2.3. Türkiye İnsan Hakları Kaynakları: Ne Tür Etkiler Doğurur? 2.3.1. Genel Çerçeve 2.3.2. Özel Bir Yol Olarak “Bireysel Başvuru” (Anayasa Mahkemesi) 3. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ: AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ 3.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Sistemi: Tarihsel Gelişim (On Birinci ve On Dördüncü Protokol Öncesi Durum) 3.1.1. On Birinci Protokol Öncesi Durum 3.1.2. On Birinci Protokol’den On Dördüncü Protokole Durum 3.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Sistemi: On Dördüncü Protokol Sonrası (Mevcut) Durum 3.2.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Oluşumu 3.2.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin İşleyişi 3.2.2.1. Genel Prosedür 3.2.2.2. Kabul Edilebilirlik 3.2.2.3. Geçici Tedbirler 3.2.2.4. Esas Hakkında İnceleme 3.2.2.5. Dostane Çözüm 3.2.2.6. Kayıttan Düşürme 3.2.2.7. Karar 3.2.2.8. Büyük Daireye Taşımak 3.2.2.9. Kararın İcrası 3.3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Sistemi: On Beşinci ve On Altıncı Protokol ile Oluşacak (Gelecekteki) Durum 5. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Göç ile Doğrudan İlgili Düzenlemeleri (AİHS md. 16, Dördüncü Protokol md. 2(2), 3, 4 ve Yedinci Protokol md. 1) Işığında Göç Hukuku 1. YABANCILARIN SİYASAL ETKİNLİKLERİNİN KISITLANMASI (AİHS MD. 16) 1.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 1.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 1.3. Türkiye’deki Durum 2. BİR ÜLKEYİ TERK ETME ÖZGÜRLÜĞÜ (DÖRDÜNCÜ PROTOKOL MD. 2(2)) 2.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 2.1.1. Genel Çerçeve 2.1.2. Pasaporta El Koyma veya Müsadere ile ilgili Olarak 2.1.3. Yurt Dışına Çıkış veya Seyahat Yasağı ile ilgili Olarak 2.1.4. Bir Ülkeyi Terk Etme Serbestîsi ile Özgürlük ve Güvenlik Hakkı ve Özel ve Aile Hayatına Saygı Hakkı Arasındaki İlişki 2.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 2.3. Türkiye’deki Durum 3. VATANDAŞLARIN SINIR DIŞI EDİLME YASAĞI (DÖRDÜNCÜ PROTOKOL MD. 3) 3.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 3.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 3.3. Türkiye’deki Durum 4. YABANCILARIN TOPLUCA SINIR DIŞI EDİLME YASAĞI (DÖRDÜNCÜ PROTOKOL MD. 4) 4.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 4.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 4.3. Türkiye’deki Durum 5. YABANCILARIN SINIR DIŞI EDİLMELERİNE İLİŞKİN USULİ GÜVENCELER (YEDİNCİ PROTOKOL MD. 1) 5.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 5.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 5.3. Türkiye’deki Durum 6. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Mutlak Hakları (AİHS md. 2, 3, 4) Işığında Göç Hukuku 1. YAŞAM HAKKI (AİHS MD. 2) 1.1. Yaşam Hakkı: Genel Çerçeve 1.2. Yaşam Hakkı ve Sınır Ötesi Uygulanma: Bir Kişiyi Bir Başka Ülkeye Gönderememe 1.2.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 1.2.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 1.2.3. Türkiye’deki Durum 2. İŞKENCE YASAĞI (AİHS MD. 3) 2.1. İşkence Yasağı: Genel Çerçeve 2.2. İşkence Yasağı ve Göç İşlevlerinin Yürütümü 2.2.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 2.2.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 2.2.3. Türkiye’deki Durum 2.3. İşkence Yasağı ve Sınır Ötesi Uygulanma / Bir Kişiyi Bir Başka Ülkeye Gönderememe 2.3.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 2.3.1.1. Genel Çerçeve 2.3.1.2. Alıcı Devlette İşkence Yasağına Aykırı Muameleye İlişkin Gerçek Bir Risk 2.3.1.3. Taraf Devletteki Tedavi Sürecinden Mahrum Kalma İhtimali 2.3.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 2.3.3. Türkiye’deki Durum 3. KÖLELİK VE ZORLA ÇALIŞTIRMA YASAĞI (AİHS MD. 4) 3.1. Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı: Genel Çerçeve 3.2. Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı ve İnsan Kaçakçılığı veya İnsan Ticareti 3.2.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 3.2.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 3.2.3. Türkiye’deki Durum 3.3. Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı ve Sınır Ötesi Uygulanma / Bir Kişiyi Bir Başka Ülkeye Gönderememe 3.3.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 3.3.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 3.3.3. Türkiye’deki Durum 7. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Serbest Dolaşım Özgürlüğü ile Özgürlük ve Güvenlik Hakkı (Dördüncü Protokol md. 2(1) ile AİHS md. 5) Işığında Göç Hukuku 1. SERBEST DOLAŞIM ÖZGÜRLÜĞÜ (DÖRDÜNCÜ PROTOKOL MD. 2(1)) 1.1. Serbest Dolaşım Özgürlüğü: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında Genel Çerçeve ve Göç Hukukuna İlişkin Durum 1.2. Avrupa Birliği’ndeki Durum 1.3. Türkiye’deki Durum 2. ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI (AİHS MD. 5) 2.1. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı: Genel Çerçeve 2.2. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı ve Usulüne Aykırı Surette Ülke Topraklarına Girmek veya Hakkında Derdest Bir Sınır Dışı veya İade İşlemi Nedeniyle Özgürlükten Yoksunluk (md. 5(1/f)) 2.2.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesindeki Durum 2.2.1.1. Özgürlükten Yoksunluk, Var m