İÇİNDEKİLER -- TEŞEKKÜR i -- ÖZET iii -- ABSTRACT v -- GRAFİK, ŞEKİL VE TABLOLAR xi -- KISALTMALAR xv -- GİRİŞ 1 -- -- 1. BUĞDAY PİYASASI VE REGÜLASYONU 3 -- 1.1 Tarımsal Ürün Piyasaları 3 -- 1.1.1 Tarımsal Ürün Piyasalarının Özellikleri 3 -- 1.1.2 Talep ve Arzı Belirleyen Unsurlar 4 -- 1.1.2.1 Tarımsal Ürün Talebini Belirleyen Unsurlar 5 -- 1.1.2.2 Tarımsal Ürün Arzını Belirleyen Unsurlar 6 -- 1.1.3 Piyasa Yapıları ve Buğday Piyasaları 8 -- 1.1.3.1 Piyasa Yapıları 8 -- 1.1.3.2 Türkiye Buğday Piyasası 10 -- 1.1.4 Tarımsal Destekleme Politikalarının Buğday Piyasasına Etkileri 13 -- 1.2 Buğday Piyasasında Regülasyonun Amaçları 16 -- 1.2.1 Buğday Piyasasında Üretim ve Tüketim Dengesinin Sağlanması 17 -- 1.2.2 Buğday Üretiminin Vergi Mükelleflerine ve Tüketicilere Maliyetinin Azaltılması 17 -- 1.2.3 Fiyat İstikrarı ve Piyasada Faaliyet Gösteren Üretici Gelirlerinin Artırılması 18 -- -- 2. DÜNYADAKİ BUĞDAY PİYASALARI VE POLİTİKALARI 20 -- 2.1 Dünya'daki Buğday Piyasalarının Genel Durumu 20 -- 2.2 Avrupa Birliği Buğday Piyasası 25 -- 2.2.1 Ortak Piyasa Düzenleri 25 -- 2.2.2 Avrupa Birliği Hububat Ortak Piyasa Düzeni 26 -- 2.2.2.1 2003 OTP Reformu Öncesi Hububat Ortak Piyasa Düzeni 26 -- 2.2.2.1.1 Yasal Düzenlemeler ve Kapsam 26 -- 2.2.2.1.2 Fiyat Mekanizmaları 26 -- 2.2.2.1.3 Dış Piyasalara Yönelik Düzenlemeler 28 -- 2.2.2.2 2003 OTP Reformu 29 -- 2.2.2.2.1 Müdahale Fiyatları ve Alımları 30 -- 2.2.2.2.2 Satışlar 32 -- 2.2.2.2.3 Üçüncü Ülkelerle Ticaret 33 -- 2.2.3 AB'de Ödeme Kurumları ve İşlevleri 33 -- 2.2.3.1 Fransa Buğday Piyasası ve Ödeme Kurumları 35 -- 2.2.3.2 Polonya Buğday Piyasası ve Ödeme Kurumları 38 -- 2.3 ABD'de Uygulanan Buğday Politikaları 41 -- 2.4 Kanada'da Uygulanan Buğday Politikaları 44 -- 2.5 Avustralya'da Uygulanan Buğday Politikaları 45 -- -- 3. TÜRKİYE BUĞDAY PİYASASI VE UYGULANAN POLİTİKALAR 47 -- 3.1 Türkiye'de Buğday Üretiminin Önemi 47 -- 3.2 Türkiye Buğday Piyasası 48 -- 3.2.1 Buğdayın Tarımsal Üretim ve Ekonomi İçerisindeki Yeri 48 -- 3.2.2 Buğday Üreten İşletmelerin Yapısı 51 -- 3.2.3 Bölgesel Üretim, Maliyet ve Verim Durumu 54 -- 3.3 Uygulanan Buğday Politikaları 56 -- 3.3.1 2002 Yılı Öncesi Uygulanan Buğday Politikaları 56 -- 3.3.1.1 1930-1984 Dönemi 56 -- 3.3.1.2 1984-2002 Dönemi 57 -- 3.3.1.2.1 Hububat Kararnameleriyle TMO'nun Uyguladığı Politikalar 57 -- 3.3.1.2.2 Taban Fiyatı ve Destekleme Alımı Politikası 62 -- 3.3.1.2.3 TMO'nun Umumi Mağazacılık (Emanet Alım) Faaliyetleri 63 -- 3.3.1.2.4 Dış Ticaret Politikaları 66 -- 3.3.2 2002 Yılından Sonra Uygulanan Buğday Politikaları 68 -- 3.3.2.1 Piyasanın İşleyişine Yönelik Politikalar 68 -- 3.3.2.1.1 TMO'nun Uyguladığı Politikalar 68 -- 3.3.2.1.1.1 Hububat Kararnameleriyle Uygulanan Politikalar 68 -- 3.3.2.1.1.2 Küçülerek Etkinleşme 72 -- 3.3.2.1.2 Lisanslı Depoculuk Uygulaması 73 -- 3.3.2.1.3 Ürün Borsaları 76 -- 3.3.2.1.3.1 Ticaret Borsaları 76 -- 3.3.2.1.3.2 Vadeli işlemler Borsası (VOB) 78 -- 3.3.2.1.4 Dış Ticaret Politikaları 81 -- 3.3.2.1.5 Diğer Destekleme Politikaları 82 -- 3.3.2.2 Uluslararası Kısıtlara Uyuma Yönelik Politikalar 83 -- 3.3.2.2.1 AB'ye Uyuma Yönelik Politikalar 83 -- 3.3.2.2.2 Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Kurallarına Uyuma Yönelik Politikalar 84 -- 3.3.2.2.3 IMF İle Yapılan Stand By Anlaşmaları 85 -- 3.3.3 2002 Yılı Öncesi ve Sonrası Uygulanan Buğday Politikalarının Karşılaştırılması 86 -- -- 4. TÜRKİYE BUĞDAY PİYASASININ İŞLEYİŞİ VE REGÜLASYONU 88 -- 4.1 Türkiye Buğday Piyasasının Regülasyon İhtiyacı 88 -- 4.2 Türkiye Buğday Piyasası İçin Öngörülen Regülasyon Çerçeves 90 -- 4.2.1 TMO'nun AB'ye Uyumla Paralel Olarak Müdahale Kurumu Olması 90 -- 4.2.1.1 TMO'nun Alım ve Fiyat Politikaları 90 -- 4.2.1.1.1 Alım Politikaları 91 -- 4.2.1.1.2 Fiyat Politikaları 93 -- 4.2.1.2 TMO'nun Müdahale Kurumu Olması Halinde Uygulanması Öngörülen Alım ve Fiyat Politikaları 95 -- 4.2.1.2.1 Fiyat Politikası 96 -- 4.2.1.2.2 Alım Politikası 97 -- 4.2.2 Buğday Piyasası Regülasyonu İçin Diğer Mekanizmaların Etkin Hale Getirilmesi 99 -- 4.2.2.1 Lisanslı Depoculuk 99 -- 4.2.2.2 Borsalar 101 -- 4.2.3 Yurtiçi Buğday Fiyatlarının Dünya Fiyatlarına Yaklaştırılması 102 -- 4.2.3.1 Fiyat Politikası 102 -- 4.2.3.2 Dahilde İşleme Rejimi 104 -- 4.2.3.2.1 İşleyişi 104 -- 4.2.3.2.2 Dahilde İşleme Rejiminin AB ve DTÖ ile Uyumlu Hale Getirilmesi 109 -- 4.2.3.3 İhracat ve İthalat Politikaları 111 -- 4.2.3.4 Buğday Politikalarının Vergi Mükelleflerine ve Tüketicilere Maliyeti 113 -- 4.2.3.4.1 Vergi Mükelleflerine Maliyeti 113 -- 4.2.3.4.1.1 DİR ve İhracat Politikalarının Bütçeye Yükü (Görev Zararı Uygulaması) 113 -- 4.2.3.4.1.2 Türkiye'nin Mali Kısıtları 115 -- 4.2.3.4.2 Tüketicilere Maliyeti 116 -- 4.2.4 Buğday Piyasasında Üretim Tüketim Dengesinin Sağlanması 118 -- 4.2.4.1 Elverişli Alanlarda Ekim Sınırlamasına Gidilerek Alternatif Ürün Desteği Verilmesi 120 -- 4.2.4.2 Buğday Veriminin Artırılması 125 -- 4.2.4.2.1 Tohumluk Kullanımı 126 -- 4.2.4.2.2 Gübre Kullanımı 128 -- 4.2.4.3 Üretim Kalitesinin Artırılmasına Yönelik Politikalar 130 -- 4.2.4.3.1 Üretilen Buğdayın Kalitesi 130 -- 4.2.4.3.2 Kaliteli Üretimin Teşvik Edilmesi 130 -- 4.2.5 Buğday Üreticilerinin Gelirlerinin İyileştirilmesi ve İstikrarın Sağlanması 133 -- 4.2.5.1 Buğday Üretiminin Çiftçiye Ortalama Maliyeti 133 -- 4.2.5.2 Buğday Çiftçisinin Eline Geçen Tarımsal Destekleme Ödemeleri ve Net Kazancı 137 -- -- SONUÇ VE DEĞERLENDİRME -- KAYNAKLAR 152 -- EKLER 159.