İçindekiler Önsöz ................................................................ ................................................... 5 Tablo ve Şekil Listesi ................................................................ ........................ 13 Giriş ................................................................ ................................................... 15 Birinci Bölüm OMBUDSMAN SİSTEMİNİN ORTAYA ÇIKIŞI, ÖZELLİKLERİ VE OMBUDSMAN BİÇİMLERİ I. OMBUDSMANIN TANIMI ................................................................ .............. 23 A. Ombudsman mı Kamu Denetçisi mi? ................................................................ 24 B. Kelimenin Anlamı ve Kullanımı ................................................................ .......... 24 II. OMBUDSMAN KURUMUNUN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ ...................... 26 A. Ombudsmanın Kökeni Osmanlı Devleti mi? ....................................................... 28 B. Ombudsmanın Gelişimi ................................................................ ..................... 30 III. OMBUDSMANIN ÖZELLİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİLERİ VE STATÜSÜ ...... 35 A. Ombudsmanın Özellikleri ................................................................ ................... 35 B. Ombudsmanın Görevleri ve Çalışma Şekli ......................................................... 40 C. Ombudsmanın Statüsü ve Yetkileri ................................................................ .... 46 D. Çeşitli Ombudsman Uygulamaları ................................................................ ..... 50 1. Ombudsman Çeşitleri ................................................................ .......................... 50 a. Klasik Ombudsman ................................................................ ................................. 51 b. Avukat Ombudsman ................................................................ ............................... 51 c. Kurumsal Ombudsman ................................................................ ............................ 52 2. Çeşitli Ombudsman Türleri ................................................................ .................. 52 a. Parlamento Ombudsmanı ................................................................ ........................ 54 b. İnsan (Yurttaş) Hakları Ombudsmanı..................................................... .................. 54 c. Çocuk Hakları Ombudsmanı ................................................................ .................... 56 d. Silahlı Kuvvetler Ombudsmanı ................................................................ ................ 59 e. Öğrenci ve Eğitim Ombudsmanı ................................................................ .............. 60 8 Ombudsman (Kamu Denetçisi) ve Türkiye’deki Tartışmalar f. Tüketici Ombudsmanı ................................................................ .............................. 63 g. Basın Ombudsmanı..................................................... ............................................ 65 h. Yerel Yönetim Ombudsmanı ................................................................ .................... 67 3. Farklı Ombudsmanlar Olmasının Sebepleri .......................................................... 69 İkinci Bölüm ÇEŞİTLİ DEVLETLERDE VE AVRUPA BİRLİĞİ’NDE OMBUDSMAN SİSTEMİNİN UYGULAMALARI I. İSVEÇ ................................................................ ............................................. 74 A. İsveç’te Ombudsmanın Görev Süresi ................................................................ 74 B. İsveç Ombudsmanının Denetim Alanı ................................................................ 75 C. Ombudsmana Başvuru Şekli ................................................................ ............. 76 D. Diğer Ombudsman Türleri ................................................................ ................. 77 E. Bir Denge Unsuru Olarak Ombudsman .............................................................. 78 II. FRANSA ................................................................ ........................................ 79 A. Cumhuriyet Mediyatörü ................................................................ .................... 79 B. Mediyatör Kurulmasına Karşı Olan Görüşler ...................................................... 80 C. Mediyatörün Denetim Alanı ................................................................ .............. 81 D. Görev Süresi ................................................................ ..................................... 82 E. Mediyatöre Başvuru Şekli ................................................................ ................. 83 F. Diğer Kurumların Desteği ................................................................ ................... 83 III. İNGİLTERE ................................................................ .................................... 84 A. İngiltere’de Ombudsman Türleri ................................................................ ........ 84 B. Parlamento Komiseri ................................................................ ......................... 85 C. Görev Süresi ................................................................ ..................................... 87 D. “Kötü Yönetime” Karşı Parlamento Komiseri ..................................................... 88 E. Yerel Yönetim Ombudsmanı ................................................................ .............. 89 IV. RUSYA FEDERASYONU ................................................................ ............... 90 A. İnsan Hakları Komiserliği ................................................................ ................... 92 1. İnsan Hakları Komiserinin Seçimi ve Görev Süresi .............................................. 92 İçindekiler 9 2. Komisere Başvuru ve Komiserin Denetim Şekli ................................................... 93 B. İnsan Hakları Komiseri ve Diğer Ülke Ombudsmanları Arasındaki Farklar .......... 94 V. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ ................................................................ . 96 A. ABD’de Ombudsman Tartışmaları ................................................................ ..... 96 B. Ombudsmanın Denetim Alanı ve Denetim Şekli ................................................ 98 VI. KANADA ................................................................ .................................... 100 A. Yerel Ombudsmanlar ................................................................ ....................... 101 1. Kanada’da Ombudsmanın Atanması ve Görev Süresi ........................................ 101 2. Ombudsmanın Denetim Alanı ve Denetim Şekli ................................................ 102 B. Federal Ombudsman ................................................................ ....................... 103 VII. ARJANTİN ................................................................ ................................ 104 A. Ombudsmanın Atanması ve Görev Süresi ....................................................... 105 B. Arjantin’de Ombudsmanın Özellikleri ............................................................... 106 C. Arjantin Ombudsmanının Denetim Alanı ve Denetim Şekli .............................. 106 D. Ombudsmana Gelen Şikayetler ................................................................ ....... 107 VIII. YENİ ZELANDA ................................................................ ........................ 109 A. Ombudsmanın Atanması ve Görev Süresi ....................................................... 110 B. Ombudsmanın Denetim Alanı ve Denetim Şekli .............................................. 111 IX. AVRUPA OMBUDSMANI ................................................................ ........... 113 A. Avrupa Ombudsmanının Atanması ve Görev Süresi ........................................ 113 B. Avrupa Ombudsmanının Denetim Alanı ve Denetim Şekli ............................... 113 C. Avrupa Ombudsmanına Gelen Şikayetle

4. Kurumun Bağımsızlığı ................................................................ ........................ 152 5. Denetçilerin Nitelikleri ................................................................ ....................... 152 6. Kamu Denetçiliği Kurumu’na Başvuru ve Kurumun Denetim Şekli ..................... 153 E. Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısı ve “Mahalli İdareler Halk Denetçisi” ... 155 1. Güçlenen Yerel Yönetimlerin Ombudsman Yoluyla Denetimi ............................. 155 2. “Mahalli İdareler Halk Denetçisi”nin Görevleri, Organizasyonu ve Denetim Şekli ... 159 a. Denetime Getirilen Yeni Anlayışlar ve Ombudsman Denetimi ............................... 159 b. Mahalli İdareler Halk Denetçisi ................................................................ ............. 161 F. 5548 Sayılı Kanun ve Anayasa Değişikliği Paketi ............................................. 163 1. 5548 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ................................................... 163 2. 2010 Anayasa Değişikliği Paketi ................................................................ ....... 163 IV. TÜRKİYE’NİN OMBUDSMAN MODELİ NASIL OLMALI? ........................... 165 A. Ombudsmanın Eğitimi ve Mesleki Tecrübesi ................................................... 166 B. Ombudsmanın Seçilmesi ve Görev Süresi ....................................................... 167 C. Ombudsmanın Bağımsızlığı, Tarafsızlığı ve Saygınlığı ...................................... 170 D. Ombudsmanın Medya İle İlişkilileri ................................................................ .. 171 E. Ombudsmanın Yetkileri ve Denetim Şekli ........................................................ 172 1. Ombudsmanın Yetki Alanı ................................................................ ................. 172 2. Ombudsmanın Denetim Şekli ................................................................ ............ 174 a. Ombudsmana Başvuru........................................................ .................................. 174 b. Ombudsmanın Denetim Alanı ................................................................ ............... 175 F. Ombudsman Kararlarının Etkinliği, Yaptırım Gücü ve Raporu ........................... 177 V. OMBUDSMANIN GETİRECEĞİ MUHTEMEL DEZAVANTAJLAR VE TEHDİTLER ................................................................ ................................. 179 A. Ombudsman İdarenin Bütünlüğü İlkesine Aykırı mıdır? ................................... 179 B. Kuvvetler Ayrılığı Prensibi İhlal mi Edilecektir? ................................................ 181 C. Türk İdari Yapısı Ombudsmanın Kararlarına Uyacak mı? .................................. 182 D. Ombudsman 70 Milyonluk Türkiye’nin Sorunlarına Yetişebilecek mi? ............. 183 E. Ombudsmanın Sihirli Bir Değneği mi Var? ....................................................... 183 Sonuç ................................................................ .............................................. 185 EKLER EK 1: KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU KANUNU TASARISI ............................. 195 EK 2: MAHALLİ İDARELER HALK DENETÇİSİ KANUNU TASARISI ................ 218 EK 3: 5548 SAYILI KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU KANUNU ......................... 222 Kaynakça ................................................................ ......................................... 239 Kavramlar Dizini ................................................................ .............................. 249