İÇİNDEKİLER Önsöz 7 Tablolar Listesi 15 Grafikler Listesi 17 Şekiller Tablosu 18 Kısaltmalar 19 Giriş 21 Birinci Bölüm KAMU HİZMETİ VE KAMU HİZMETLERİNDEKİ DEĞİŞİMİN TEORİK ARKA PLANI 1. KAMU MALI / HİZMETİ KAVRAMI 25 2. KAMU HİZMETLERİNDE DEĞİŞİM 28 2.1. Kamu Hizmetlerindeki Değişimin Nedenleri 28 2.1.1. İktisadi Düşünce Yapısındaki Değişim 29 2.1.1.1. Sosyal Devletin Krizi ve Yeni Arayışlar 29 2.1.1.2. Neoliberalizmin Yükselişi 32 2.1.2. Kamu Yönetimi Anlayışındaki Değişim 34 2.1.2.1. Yeni Kamu Yönetimi Yaklaşımı 34 2.1.2.2. Yeni Kamu Hizmeti Yaklaşımı 40 2.1.3. Piyasa Yönelimli Yeni Politik Açılımlar 45 2.1.3.1. Yapısal Uyum Politikaları 45 2.1.3.2. Washington Uzlaşısı 49 2.1.3.3. Post-Washington Uzlaşısı 52 2.1.4. Küreselleşme 54 2.1.5. Bilgi ve İletişim Teknolojilerindeki Gelişmeler 57 2.1.6. Postmodernizm 59 2.1.7. Sivil Toplum Anlayışının Güçlenmesi 62 2.2. Kamu Hizmetlerinde Değişimin Yansımaları 65 2.2.1. Kamusal Hizmetlerin Sunumu Yönünden Değişim 65 2.2.1.1. Özelleştirme 66 2.2.1.2. Kamu-Özel Sektör Ortaklıkları 69 2.2.1.3. Piyasaya Benzetme 73 2.2.2. Bütçe Yönünden Değişim 75 2.2.2.1. Performans Esaslı Bütçeleme 75 2.2.2.2. Katılımcı Bütçeleme 78 2.2.2.3. Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme 82 2.2.3. Denetim Yönünden Değişim 86 2.2.3.1. Performans Denetimi 87 2.2.3.2. İç Kontrol ve İç Denetim 89 2.2.3.2.1. İç Kontrol 90 2.2.3.2.2. İç Denetim 93 3. Kamu Hizmetlerinde Alternatif Değişim Modelleri 96 3.1. Müşteri Odaklı Kamu Hizmeti Yaklaşımı 96 3.2. Vatandaş Odaklı Kamu Hizmeti Yaklaşımı 98 İkinci Bölüm KAMU HİZMETLERİNDEKİ DEĞİŞİME YENİ BİR YAKLAŞIM: VATANDAŞ ODAKLI KAMU HİZMETİ 1. Vatandaşlık Kavramının Gelişimi ve İçeriği 99 1.1. Tarihsel Süreçte Vatandaşlık Kavramının Gelişimi 100 1.2. Vatandaşlık Kavramının İçeriği ve Sınıflandırılması 102 1.3. Vatandaşlıkta Yaşanan Değişim 105 2. Müşteri-Tüketici-Vatandaş Ayrımı 107 3. Vatandaş Odaklı Kamu Hizmeti Yaklaşımı 111 3.1. Vatandaş Odaklı Kamu Hizmeti-Müşteri Odaklı Kamu Hizmeti Ayrımı 111 3.2. Vatandaş Odaklı Kamu Hizmeti Yaklaşımının Tanımı ve Unsurları 112 3.3. Vatandaş Odaklı Kamu Hizmeti Yaklaşımını Uygulama Süreci 120 3.4. Vatandaş Odaklı Kamu Hizmeti Yaklaşımının Sağladığı Avantajlar 129 3.5. Vatandaş Odaklı Kamu Hizmeti Yaklaşımını Uygulamadaki Sıkıntılar 131 3.6. Vatandaş Odaklı Kamu Hizmetini Mümkün Kılan Araçlar 133 3.6.1. Yönetişim 133 3.6.2. E-Devlet (Elektronik Devlet) 139 3.6.3. M-Devlet (Mobil Devlet) 148 3.6.4. Vatandaş Sözleşmeleri (Citizen’s Charter) 155 3.6.5. Vatandaş Odaklı Bütçeleme ve Vatandaş İçin Bütçe 160 3.6.6. Tek Pencere ve Tek Durak Uygulamaları 165 3.6.7. Ombudsmanlık (Kamu Denetçiliği Kurumu) 169 3.7. Dünya’da Vatandaş Odaklı Uygulamalar 173 3.8. Türkiye’de Vatandaş Odaklı Uygulamalar 180 4. Vatandaş Odaklı Kamu Hizmeti Yaklaşımının Kamu Ekonomisi Bakımından Sonuçları 190 4.1. Fiziki, Beşeri ve Sosyal Sermayenin Güçlenmesi 190 4.2. Kaynakların Optimal Tahsisi 193 4.3. Kaynakların Etkin, Ekonomik ve Verimli Kullanımı 196 4.4. Devlet Bütçesinin İyileştirilmesi 198 4.5. Mali Alan Yaratma 199 4.6. Hizmet Kalitesinin Arttırılması 202 4.7. Adalet ve Eşitliği Sağlama 204 4.8. Toplumsal Memnuniyet ve Refah Artışı 206 Üçüncü Bölüm TÜRKİYE’DE SAĞLIK SEKTÖRÜNDE VATANDAŞ ODAKLI UYGULAMALAR VE KAMU EKONOMİSİ BAKIMINDAN SONUÇLARI 1. TÜRKİYE’DE SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMI ÖNCESİ SAĞLIK POLİTİKALARI 209 1.1. 1960-1980 Yılları Arası Sağlık Politikaları ve Sağlık Hizmetlerinde Sosyalizasyon 210 1.2. 1980-2002 Yılları Arası Sağlık Politikaları ve Sağlık Hizmetlerinde Liberalizasyon 212 2. 2003 YILI SONRASI SAĞLIK POLİTİKALARI VE SAĞLIK HİZMETLERİND VATANDAŞ ODAKLILIK TARTIŞMASI: SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMI (SDP) 214 2.1. Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın Amacı ve Kapsamı 215 2.2. Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın Temel İlkeleri 216 2.3. Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın Bileşenleri 218 2.3.1. Planlayıcı ve Denetleyici Sağlık Bakanlığı 218 2.3.2. Herkesi Tek Çatı Altında Toplayan Genel Sağlık Sigortası 218 2.3.3. Yaygın, Erişimi Kolay ve Güler Yüzlü Sağlık Hizmet Sistemi 219 2.3.3.1. Güçlendirilmiş Temel Sağlık Hizmetleri ve Aile Hekimliği 219 2.3.3.2. Etkili, Kademeli Sevk Zinciri 220 2.3.3.3. İdari ve Mali Özerkliğe Sahip Sağlık İşletmeleri 220 2.3.4. Bilgi ve Beceri ile Donanmış ve Yüksek Motivasyonla Çalışan Sağlık İnsan Gücü 220 2.3.5. Sistemi Destekleyecek Eğitim ve Bilim Kurumları 221 2.3.6. Nitelikli ve Etkili Sağlık Hizmetleri İçin Kalite ve Akreditasyon 221 2.3.7. Akılcı İlaç ve Malzeme Yönetiminde Kurumsal Yapılanma 221 2.3.7.1. Ulusal İlaç Kurumu 221 2.3.7.2. Tıbbi Cihaz Kurumu 222 2.3.8. Karar Sürecinde Etkili Bilgiye Erişim: Sağlık Bilgi Sistemi 222 2.4. Sağlıkta Dönüşüm Programı Sonrası Vatandaş Odaklı Uygulamalar 222 2.4.1. Planlayıcı ve Denetleyici Sağlık Bakanlığı Çerçevesinde Gerçekleştirilenler 222 2.4.2. Herkesi Tek Çatı Altında Toplayan Genel Sağlık Sigortası Çerçevesinde Gerçekleştirilenler 223 2.4.3. Yaygın, Erişimi Kolay ve Güler Yüzlü Sağlık Hizmet Sistemi Sağlama Çerçevesinde Gerçekleştirilenler 228 2.4.4. Bilgi ve Beceri ile Donanmış, Yüksek Motivasyonla Çalışan Sağlık İnsan Gücü Sağlama Çerçevesinde Gerçekleştirilenler 232 2.4.5. Sistemi Destekleyecek Eğitim ve Bilim Kurumları Oluşturulması Çerçevesinde Gerçekleştirilenler 233 2.4.6. Nitelikli ve Etkili Sağlık Hizmetleri İçin Kalite ve Akreditasyon Sağlama Çerçevesinde Gerçekleştirilenler 233 2.4.7. Akılcı İlaç ve Malzeme Yönetimi Çerçevesinde Gerçekleştirilenler 233 2.4.8. Sağlık Bilgi Sistemi Oluşturma Çerçevesinde Gerçekleştirilenler 235 2.4.9. Diğer Gerçekleştirilenler 237 3. SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMI’NA YÖNELİK ELEŞTİRİLER 241 3.1. Sağlık Hizmetlerinin Piyasalaşması Yönünden Eleştiriler 241 3.2. Sağlık Çalışanları Yönünden Eleştiriler 242 3.3. Aile Hekimliği Yönünden Eleştiriler 244 3.4. Katılım Payı ve İlave Ücretler Yönünden Eleştiriler 245 3.5. Performans Ölçütleri Yönünden Eleştiriler 246 3.6. Yapay Talep Yaratma Yönünde Eleştiriler 247 3.7. Uluslararası Kurumların Rolü Yönünden Eleştiriler 248 3.8. Diğer Eleştiriler 249 4. VATANDAŞ ODAKLI SAĞLIK HİZMETİ YAKLAŞIMI OLARAK SDP’NİN KAMU EKONOMİSİ BAKIMINDAN SONUÇLARI 250 4.1. Fiziki Sermaye Açısından Yarattığı Sonuçlar 250 4.2. Beşeri Sermaye Açısından Yarattığı Sonuçlar 260 4.3. Sosyal Sermaye Açısından Yarattığı Sonuçlar 268 4.4. Kaynak Kullanımında Etkinlik ve Verimlilik Açısından Yarattığı Sonuçlar 272 4.5. Devlet Bütçesi Açısından Yarattığı Sonuçlar 287 4.6. Mali Alan Açısından Yarattığı Sonuçlar 292 4.7. Hizmet Kalitesi Açısından Yarattığı Sonuçlar 296 4.8. Kaynak Tahsisinde Optimalite Açısından Yarattığı Sonuçlar 303 4.9. Adalet ve Eşitlik Açısından Yarattığı Sonuçlar 310 4.9.1. Bölgesel Bazda Adaletin Sağlanması Açısından Yarattığı Sonuçlar 310 4.9.2. Sosyal Sınıflar Arasında Adaletin Sağlanması Açısından Yarattığı Sonuçlar 312 4.10. Hizmete Erişim Açısından Yarattığı Sonuçlar 317 4.11. Hizmetlerden Memnuniyet Açısından Yarattığı Sonuçlar 321 4.11.1. Sağlık Hizmetlerinden Genel Memnuniyet 322 4.11.2. Muayene ve Tahlillerden Memnuniyet 324 4.11.3. Sağlık Hizmetleriyle İlgili Ücret ve Ödemelerden Memnuniyet 326 5. DEĞERLENDİRME 330 Sonuç 345 Kaynakça 351 Kavramlar Dizini 381